- Жаныбек мырза, январдан тарта Кыргызстанда электр кубатынын баасы эки эсеге кымбаттап, өкмөт мындай чечимге энергетикалык абалды оңдоо үчүн барганын айтты. Ошол эле учурда айрым талдоочулар бул энергетика тармагында коррупцияны көбөйтөөрүн айтып жатышат. Сиздин оюңузча, бул абалды оңдойбу?
- Биринчиден, дүйнөлүк энергия ресурстары кыйла кымбаттап атпайбы. Бизде да бул маселе көп жылдан бери өкмөттө талкууланып келе жаткан. Анан эксперттер энергетиканын баасы экономикалык чыгымдарды жаба турган баага көтөлүлмөйүнчө өнүкпөйт деп айтып келген. Бул жагынан алганда туура, көп жылдардан бери энергетика маселеси көтөрүлбөй башка энергия ресурстарынан кыйла төмөн болуп калган, мисалы газды алып көргүлө. Ошондуктан баа көтөрүлбөсө Кыргызстан бул жагынан уттурат, энергетика тармагы өнүкпөйт. Баанын көтөрүлүшү экономикалык жактан алганда туура нерсе. Эгер төлөмдөр энерго секторду кармап, керектүү инвестицияларды жасаганга жеткендей болбосо эртең биз такыр энергиясыз калып калышыбыз ыктымал деген сөз.
Экинчи жагынан алганда, албетте коррупция, каржы дисциплинасы көп жылдардан бери биздин мамлекетте проблема болуп жатат. Эми менин оюмча, жакшы ыкмалар, эл аралык тажырыйбаларды пайдалансак туура. Каржы дисциплинасы, каржы менеджменти, энерго компаниялар кандай башкарылыш керек? Бул жөнүндө бизде бир топ эксперттер пайда болду, көп маалымат бар, эл аралык принциптерди колдонсок болот. Ошол экөөнү чогуу алып барбасак албетте проблема болот, жөн эле тарифти көтөрүп коюп көзөмөл болбосо, каржы дисциплинасы бекемделбесе болбойт.
- Бирок бааны кескин көтөрүп жиберүүгө коомчулукта бир топ каршылыктар бар, мисалы ошол эле электр энергиясынын жоготууларын эске алган жок, ошол жоготууралды азайтып, бааны акырындап көтөрсө болмок деген пикирлер айтылууда?
- Бир нече жыл мурда да ушундай сунуш айтылган, социалдык кыйынчылыктар болбош үчүн бааны акырындык менен көтөрүп отуруп, экономикалык чыгымдарды жаба турган деңгээлге жетели дегендей. Анткени Кыргызстанда энергия баасы башка мамлекеттерге салыштырмалуу абдан эле төмөн. Эксперттердин оюнча, ал чыгымдарды жаппай жатат. Өкмөт эми ар кайсы себептер менен баалар көп жылдардан бери көтөрүлбөй, чыныгы баа төмөндөп кеткендигин эске алып, азыр көтөрүп жатат деп ойлойм. Көп жылдан бери көтөрүлбөй келип, эми чукул көтөргөнгө мажбур болду.
Анан албетте өкмөт деле аракет кылган көрүнөт, негизи мындайда элге көбүрөөк түшүндүрүп, эксперттер менен алдын ала анализдесе социалдык проблемалар аз болмок. Экинчиден, социалдык коргоо маселеси жакшы каралыш керек. Чоң бизнесмендер, чоң компаниялар эч нерсеге муктаж эмес, толук баасын төлөгөнгө даяр. Ал эми төлөй албаган элдин катмарына социалдык жардам жакшы көрсөтүлүш керек.
- Маегиңизге рахмат.
- Биринчиден, дүйнөлүк энергия ресурстары кыйла кымбаттап атпайбы. Бизде да бул маселе көп жылдан бери өкмөттө талкууланып келе жаткан. Анан эксперттер энергетиканын баасы экономикалык чыгымдарды жаба турган баага көтөлүлмөйүнчө өнүкпөйт деп айтып келген. Бул жагынан алганда туура, көп жылдардан бери энергетика маселеси көтөрүлбөй башка энергия ресурстарынан кыйла төмөн болуп калган, мисалы газды алып көргүлө. Ошондуктан баа көтөрүлбөсө Кыргызстан бул жагынан уттурат, энергетика тармагы өнүкпөйт. Баанын көтөрүлүшү экономикалык жактан алганда туура нерсе. Эгер төлөмдөр энерго секторду кармап, керектүү инвестицияларды жасаганга жеткендей болбосо эртең биз такыр энергиясыз калып калышыбыз ыктымал деген сөз.
Экинчи жагынан алганда, албетте коррупция, каржы дисциплинасы көп жылдардан бери биздин мамлекетте проблема болуп жатат. Эми менин оюмча, жакшы ыкмалар, эл аралык тажырыйбаларды пайдалансак туура. Каржы дисциплинасы, каржы менеджменти, энерго компаниялар кандай башкарылыш керек? Бул жөнүндө бизде бир топ эксперттер пайда болду, көп маалымат бар, эл аралык принциптерди колдонсок болот. Ошол экөөнү чогуу алып барбасак албетте проблема болот, жөн эле тарифти көтөрүп коюп көзөмөл болбосо, каржы дисциплинасы бекемделбесе болбойт.
- Бирок бааны кескин көтөрүп жиберүүгө коомчулукта бир топ каршылыктар бар, мисалы ошол эле электр энергиясынын жоготууларын эске алган жок, ошол жоготууралды азайтып, бааны акырындап көтөрсө болмок деген пикирлер айтылууда?
- Бир нече жыл мурда да ушундай сунуш айтылган, социалдык кыйынчылыктар болбош үчүн бааны акырындык менен көтөрүп отуруп, экономикалык чыгымдарды жаба турган деңгээлге жетели дегендей. Анткени Кыргызстанда энергия баасы башка мамлекеттерге салыштырмалуу абдан эле төмөн. Эксперттердин оюнча, ал чыгымдарды жаппай жатат. Өкмөт эми ар кайсы себептер менен баалар көп жылдардан бери көтөрүлбөй, чыныгы баа төмөндөп кеткендигин эске алып, азыр көтөрүп жатат деп ойлойм. Көп жылдан бери көтөрүлбөй келип, эми чукул көтөргөнгө мажбур болду.
Анан албетте өкмөт деле аракет кылган көрүнөт, негизи мындайда элге көбүрөөк түшүндүрүп, эксперттер менен алдын ала анализдесе социалдык проблемалар аз болмок. Экинчиден, социалдык коргоо маселеси жакшы каралыш керек. Чоң бизнесмендер, чоң компаниялар эч нерсеге муктаж эмес, толук баасын төлөгөнгө даяр. Ал эми төлөй албаган элдин катмарына социалдык жардам жакшы көрсөтүлүш керек.
- Маегиңизге рахмат.
