- Сиз мүчөсү болгон парламент быйылкы жылдын бюджетин 13 млрд. сом таңсыктык менен кабыл алган. Азыркы кезде таңсыктын көлөмү 28 млрд. сомго жетип кетти. Алдыбызда эмне турат: дефолт, инфляция, мамлекеттин банкроттугубу?
Исхак Масалиев: Сөзсүз банкрот жөнүндө сөз кылышыбыз керек. Мамлекеттин экономикасы өзүн өзү актабай турган мезгил. Дефицит ошондон ашып кеткенден кийин дефолт болот. Ага байланыштуу инфляция процесстери жүрөт. Ансыз деле акыркы күндөрү коркунучтар пайда болду, мисалы, дан азыкка нарк кымбаттаган. Бул да чоң проблемаларга айланып кетет.
- Азыркы абалдан чыгуунун кандай жолдорун көрүп турасыз?
Исхак Масалиев: Бүгүн эки жолу болуп турат: биринчи кезекте мамлекеттик чыгашаларды кыскартуу зарыл, керек болсо эки эсеге. Ал үчүн бүт мамлекеттик кызматта иштеген инсандарга жана мамлекеттик кызматка кеткен чыгашаларды бир топ азайтыш керек. Ага өкмөт жооп берип кыскартыш керек. Жанагыдай дүңгүрөгөн тойлорду кылып, чоң айлыктарды, эс алганды токтотуш керек. Шартка жараша жашаш керек. Экинчиден, азыр тышкы саясаттын жыйынтыгында тышкы карыз алганга айла жок.
- Өткөн жылы президенттик шайлоонун алдында мурунку бийлик Орусиянын 150 млн. доллар грантынын негизинде пенсияларды, айлык акыларды көтөргөн. Азыр эми казына аны көтөрө албай калчудай болуп турат. Буга ким жооптуу?
Исхак Масалиев: Ага өкмөт жооптуу, түз айтканда азыркы бийликте турган адамдар жооптуу. Ал эми жалпы бул абалга жана 7-апрелден кийин бийлик алмашуунун жыйынтыгында Кыргызстанда болгон оор, коогалаң окуялар бүт баары ушуга себепкер болуп атпайбы. Мамлекеттик ишкерлер, көп жарандар бүгүнкү күндө казынага салык төлөгөндөн алыс болуп турат.
- 13 млрд. таңсыктык болгон, анан кыска мөөнөттүн ичинде 15 миллиардга жетип кеткени негиздүүбү, жа башка сандар барбы?
Исхак Масалиев: Негиздүү эле. Акыркы 3 айда болуп аткан окуяларга коомдогу болуп аткан жооп деп эсептесе болот. Бюджет деген эмне? Бул киреше-чыгаша. Тышкы, же ички киреше болушу мүмкүн. Бүгүн салык инспекция менен бажы инспекция “толук жаап атабыз” деп рапорт берип атат. Бирок мен алыска кетпейм, менин кошунам базар менен тиричилик кылган, ал толугу менен банкрот болду. Анан кайдан киреше болгон мен билбейм. Менин оюмча, бул жерде кичине планды азайткандан кийин аткарып атат.
- Сизге байланыштуу кылмыш ишке келсек. Ал боюнча тергөө иши соңуна чыкканы кабарланды. Сизде кандай маалымат?
Исхак Масалиев: Биз кылмыш иши менен таанышып чыктык. Бирок тергөөчү бүгүнкү күнгө чейин сотко жөнөтө элек, мөөнөтү 13-августта бүткөнүнө карабай. Мыйзамда так жазылган: тергөө мөөнөттүн ичинде айыпкер таанышыш керек, бардык иш бүтүш керек. Бүгүн 30-август, ал иш бүгүнкү күнгө чейин СНБнын конторунда турат.
- Сиз ушул кылмыш ишке байланыштуу парламенттик шайлоого барбадыңызбы?
Исхак Масалиев: Бул шылтоо болду. Парламенттик шайлоого барбаганым, эгерде менин үстүмө иш козголуп, ал кандайдыр бир түрдө партияга таасир берип атса, ушундай учурда мен көрсөтмө жасадым, мен деле парламенттик төш белги үчүн күрөшкөн жерим жок, партиялык жетекчи кызматка жабышкан жерим жок, биздин партиябызга жаман таасир бербесин деген максат менен барбадым.
- Рахмат.
Исхак Масалиев: Сөзсүз банкрот жөнүндө сөз кылышыбыз керек. Мамлекеттин экономикасы өзүн өзү актабай турган мезгил. Дефицит ошондон ашып кеткенден кийин дефолт болот. Ага байланыштуу инфляция процесстери жүрөт. Ансыз деле акыркы күндөрү коркунучтар пайда болду, мисалы, дан азыкка нарк кымбаттаган. Бул да чоң проблемаларга айланып кетет.
- Азыркы абалдан чыгуунун кандай жолдорун көрүп турасыз?
Исхак Масалиев: Бүгүн эки жолу болуп турат: биринчи кезекте мамлекеттик чыгашаларды кыскартуу зарыл, керек болсо эки эсеге. Ал үчүн бүт мамлекеттик кызматта иштеген инсандарга жана мамлекеттик кызматка кеткен чыгашаларды бир топ азайтыш керек. Ага өкмөт жооп берип кыскартыш керек. Жанагыдай дүңгүрөгөн тойлорду кылып, чоң айлыктарды, эс алганды токтотуш керек. Шартка жараша жашаш керек. Экинчиден, азыр тышкы саясаттын жыйынтыгында тышкы карыз алганга айла жок.
- Өткөн жылы президенттик шайлоонун алдында мурунку бийлик Орусиянын 150 млн. доллар грантынын негизинде пенсияларды, айлык акыларды көтөргөн. Азыр эми казына аны көтөрө албай калчудай болуп турат. Буга ким жооптуу?
Исхак Масалиев: Ага өкмөт жооптуу, түз айтканда азыркы бийликте турган адамдар жооптуу. Ал эми жалпы бул абалга жана 7-апрелден кийин бийлик алмашуунун жыйынтыгында Кыргызстанда болгон оор, коогалаң окуялар бүт баары ушуга себепкер болуп атпайбы. Мамлекеттик ишкерлер, көп жарандар бүгүнкү күндө казынага салык төлөгөндөн алыс болуп турат.
- 13 млрд. таңсыктык болгон, анан кыска мөөнөттүн ичинде 15 миллиардга жетип кеткени негиздүүбү, жа башка сандар барбы?
Исхак Масалиев: Негиздүү эле. Акыркы 3 айда болуп аткан окуяларга коомдогу болуп аткан жооп деп эсептесе болот. Бюджет деген эмне? Бул киреше-чыгаша. Тышкы, же ички киреше болушу мүмкүн. Бүгүн салык инспекция менен бажы инспекция “толук жаап атабыз” деп рапорт берип атат. Бирок мен алыска кетпейм, менин кошунам базар менен тиричилик кылган, ал толугу менен банкрот болду. Анан кайдан киреше болгон мен билбейм. Менин оюмча, бул жерде кичине планды азайткандан кийин аткарып атат.
- Сизге байланыштуу кылмыш ишке келсек. Ал боюнча тергөө иши соңуна чыкканы кабарланды. Сизде кандай маалымат?
Исхак Масалиев: Биз кылмыш иши менен таанышып чыктык. Бирок тергөөчү бүгүнкү күнгө чейин сотко жөнөтө элек, мөөнөтү 13-августта бүткөнүнө карабай. Мыйзамда так жазылган: тергөө мөөнөттүн ичинде айыпкер таанышыш керек, бардык иш бүтүш керек. Бүгүн 30-август, ал иш бүгүнкү күнгө чейин СНБнын конторунда турат.
- Сиз ушул кылмыш ишке байланыштуу парламенттик шайлоого барбадыңызбы?
Исхак Масалиев: Бул шылтоо болду. Парламенттик шайлоого барбаганым, эгерде менин үстүмө иш козголуп, ал кандайдыр бир түрдө партияга таасир берип атса, ушундай учурда мен көрсөтмө жасадым, мен деле парламенттик төш белги үчүн күрөшкөн жерим жок, партиялык жетекчи кызматка жабышкан жерим жок, биздин партиябызга жаман таасир бербесин деген максат менен барбадым.
- Рахмат.
