Чочко ылаңы боюнча Кыргызстанда абал тынч. Саламаттык сактоо министрлигинин 2009-жылдын 30-декабрына карата берген маалыматы боюнча Н1/N1 вирусун жуктуруп алгандардын саны 288ге жеткен болчу. Ошол убакыттан бери чочко ылаңы менен катталгандар болгон жок.
Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун жолдомосу менен келчү чочко тумоосуна каршы вакцина Кыргызстанга келе элек.
Бирок учурда сасык тумоонун мезгилдик кадимки түрү оор формада өтүп жаткандыктан элдин айрым катмарлары тиешелүү вакцинаны алып жатканын маалымдады Мамлекеттик санэпидкөзөмөл департаментинин башкы адиси Динара Оторбаева:
- Биз азыр Саламаттык сактоо министрлигинин бюджетинен төлөнгөн каржыга медицина кызматкерлерине, чек ара кызматкерлерине мезгилдик сасык тумоого каршы вакциналарды сайып жатабыз. Ошондой эле калк арасында сасык тумоонун түрлөрү боюнча түшүндүрүү иштерин жүргүзүп жатабыз.
Баспай калгандарды бутуна тургузган дарыгер
Бишкектеги ортопедия жана травматология Улуттук борборуна 2009-жылы 45 миң адам кайрылып, 12 миң киши ооруканада дарыланып, медициналык жардам алган. Ал эми 8 миңден ашуун адамга ар кандай баскычтагы операциялар жасалды.
Борбор учурда жогорку технологиядагы жаңы ыкмаларды өздөштүрүп баштаганын “Азаттыкка” кабарлады аталган борбордун директору, өлкөнүн башкы ортопеди Сабырбек Жумабеков:
- Бул муун ооруларын дарылоо ыкмалары, майдаланып сынып кеткен сөөктөрдү чогултуу, омуртка ооруларын дарылоо ыкмалары жана жаш балдардын тубаса муун, сөөк жана омуртка ооруларын дарылап калыбына келтирүү ыкмалары.
Кыргызстанда кийинки учурда аномалдык тубаса кемтиктер менен туулган балдар көп болуп жатат. 20-30 жыл баспаган жарандарга Бишкектеги ортопедиялык борбордон операциялар жасалып, калыбына келтирилүүдө.
Ушул кезге чейин алтымышка чукул аномалдык кемтиктер менен туулган балдарга ийгиликтүү операциялар жасалды. Сабырбек Жумабековдун айтымында, алдыда дагы кезекте тургандар көп:
- Бизде мындай оорулуулар чынында көп. Аларга кезек менен операцияларды жасайбыз. Мына азыр алдымда бою 89 см келген 14 жаштагы кыз турат. Эми бул кыздын бою 3 жашар баланын боюндай да, элестетсеңиз, 14 жаштагы кыздын бою. Бул кызга биз 2 жылда этаптык операцияларды жасап, боюн 20 сантиметрге чоңойтолу деп жатабыз.
Баланын саламаттыгы - ата-эненин колунда
Жылда эле кыш мезгилинде дем алуу органдарынын респиратордук вирустук инфекциялары менен катталгандар көп болот. Ушул тапта дем алуу органдарынын курч кармаган респиратордук формасы менен Республикалык жугуштуу оорулар ооруканасына айрыкча 3 жашка чейинки балдар өтө көп кайрылууда. Мындай көрүнүштү адистер бул ооруларга каршы вакцинанын жоктугунан көрүшөт.
Вирустук инфекциялык оорулардын ичинен дем алуу органдарынын курч кармаган респиратордук формасы менен ноябрь айынан ушу тапка чейин кайрылгандар өтө көп болууда, дейт Республикалык жугуштуу оорулар ооруканасынын башкы дарыгери Нарынбек Айткулуев:
- Айрыкча ноябрь, декабрь, январь айларында биздин реанимация кайра жандандыруу бөлүмүндө 15 орун болсо, отуз бештен оорулуулар жатууда. Алырдын 90 пайызы 3 жашка чейинки балдар.
Бишкек шаарынын тургуну Уландын эки жаштагы кызы Айзада бир аптадан бери жөтөлүп, денеси ысыганына карабай үй шартында дарыланган. Улан кызынын алы кетип, дем алуусу кыйындаганда гана ооруканага кайрылган:
- Эки жаштагы кызым ооруп калганынан суук тийди экен деп ойлоп, антибиотиктер менен дарылаганбыз. Анан оорусу күчөп, деми кыстыгып, катуу ооруганда оорукагана алып келдик. Азыр жубайым кызым менен ооруканада болуп атат. Абалы жакшы болуп калды.
Башкы дарыгердин берген маалыматында, 2009-жылы бул дарттан ооруканада 18 миң 113 оорулуу дарыланган, ал эми 75 пайызга жакыны үч жашка чейинки балдар. Алардын ичинен 151 оорулуу каза тапкан. Мындай көрүнүштүн көп болуп жатышын дарыгер бул дартка каршы вакцинанын жоктугунан көрөт:
- Бүтүндөй жер шаарындагы саламаттыкты сактоо тармагында жогорку дем алуу жолдорунун курч мүнөздөгү респиратордук вирустук жугуштуу ооруларына каршы эффективдүү дары жок. Бул оорулар башкарууга мүмкүн эмес деген жугуштуу оорулардын катарына кирет. Себеби бул дартка каршы вакциналар жок.
Сасык тумоого чалдыккан адамдар антибиотиктин жардамы менен өз алдынча дарыланууга болбойт. Себеби бул вирустук инфекция болгондуктан, ал вирусту антибиотиктер өлтүрө албайт, дейт Санитардык эпидемиологиялык көзөмөлдөө борборунун эпидемиология бөлүмүнүн башчысы Айнагүл Рыскулбекова:
- Ооруп калган кишилер үйдөн дарыланып, антибиотик ичип башташат. Ага уруксат берилбейт. Бул вирус болгондон кийин вируска антибиотик жардам бербейт. Ал бактерияларды өлтүргөнгө гана колдонулат. Сасык тумоого атайын вирустук дары-дармектерди ичиш керек. Андыктан үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлоруна кайрылыш керек.
Жаш балдардын иммундук системасы толук калыптанып бүтпөгөндүктөн дем алуу органдарынын курч кармаган респиратордук формасы аларда өзгөчө коркучтуу болуп эсептелет. Андыктан жаш балдарда бул дарт тез арада күчөп кетүү коркунучу бар, дейт Нарынбек Айткулуев:
- Вирустун таасири менен ууланунун натыйжасында бала дем алганда аба аркылуу кире турган кычкылтектин саны кескин түрдө төмөн түшүп калат. Анын ичинде мээдеги кычкылтектин кескин түрдөгү жетишсиздик абалы пайда болот. Ал балдардын мээсинин шишип кетүүсүнө алып келет.
Бул көрүнүштү алдын-алууда Нарынбек Айткулуев ата-энелерге мындайча кеңешин берет:
- Баласы ооруп калса ким күнөөлүү? Мен дарыгер катары айтам: жүз пайыз ата-энеси күнөөлүү. Алардын жоопкерсиздик мамилесинин натыйжасында болот. Балдарын көтөрүп алып аш-тойлорго барышып, ал жерде ооруп жаткан адамдар менен байланышып, баласын оорутушуп, өтө оор абалда ооруканага алып келишет. Мүмкүн болушунча балдарды көтөрүп алып меймандап тойлорго барбай, башка ооруган адамдар үйгө келсе, алар менен эч кандай контакт болбош керек. Көбүнесе үйдө өзүнчө бөлмөгө бөлүп, керек болсо үй-бүлөнүн башка мүчөлөрү менен да байланыштырбай баланы сактоо керек.
Ал эми Айнагүл Рыскулбекова да сасык тумоого чалдыкпаш үчүн витаминге бай тамак-ашты колдонуу керектигин айтат:
- Дарыканаларда "Акциолин" майы бар. Аны күнүгө эртең менен жумушка чыгаарда, же балдар мектепке барарда мурдунун көңдөйчөлөрүнө сүйкөп коюу керек. Ошондой эле С витаминдүү капуста, пиаз колдонуш керек, чеснок жеш керек.
