«Азаттык» үналгысынын кабарчысы Абубакар Сыдыки билдиргендей, мындай өлүм жазасы Ооганстандагы шариятка негизделген мыйзамды түшүндүрүү жаатында кызуу талкууну ого бетер курчутту.
15-августта Түндүк-Чыгыш Ооганстандагы Кундуз аймагында жергиликтүү талиптердин буйругу менен жаш жубайлар таш бараңга дуушар болгон. Аларга «ала жипти аттаган» деген айып коюлган.
Өлкөнүн президенти Хамид Карзай мыйзамсыз куралчан топ тарабынан жүзөгө ашырылган бул таш бараңга алуу окуясын «кечиримсиз кылмыш» деп айыптап, «бул эки жашты сот иши жок эле өлтүрүү эч кандай адамдык да, исламдык да эрежелерге жатпайт», - деди.
Талиптер мындан мурдараак айылынан жашынып качып кетип никелешкен жаш келинди жана жигитти айылдарына азгырып чакырып алып, жубайлар келээр замат колго түшүрүшкөн. Андан кийин жергиликтүү молдолордун кеңешин чакыра калып, жаштарды өлүм жазасына тартышкан.
Кошумчалап айта кетсек, өткөн аптада 350 диниятчы Кабулда чогулуп, «Худоод» деп аталган катаал шарияттык тартипке негизделген кылмыш кодексин кабыл алууну талап кылышкан. Ал эми өлкөнүн конституциясында ансыз дагы «бардык мыйзамдар шариятка ылайык болушу зарыл» деген талап киргизилген болчу.
Ошондон улам, «Шарият – бул өзгөчө эрежелердин тизмесиби же ар кандай түшүндүрмөгө жол берген татаал салтты камтыган адатпы?» деген көйгөйлүү суроо туулат.
Ооганстандын конституциясы исламды мамлекеттик дин катары белгилеп, бардык мыйзамдар ислам менен тыгыз байланышта экенин ырастайт. Бирок ошол эле учурда, Ооган баш мыйзамы Адам укуктары боюнча Дүйнөлүк Жалпы декларация жана башка эл аралык келишимдер да өлкөдө урматталаарын тастыктаган.
«Азаттык» үналгысынын Ооган кызматына маек курган диниятчы Маулви Абдул Насир таш бараңга алуу жазасын айыптап, «мындай жергиликтүү соттук чечим чыгаруу учурлары таптакыр туура эмес» деп билдирди.
«Исламдык мыйзамга - Шариятка караганда, эгерде айыпталуучу «ала жипти аттадым» деп өзү кылмышты мойнуна алса гана сот жазалоочу өкүм чыгара алат. Мындан тышкары, анын кылмышын тастыктаган төрт күбө болушу зарыл. Эгерде күбө жок болсо, мойнуна алган адам баары бир күнөөлүү деп табылбайт. Күбөлөрдүн бардыгы тең мындан мурун эч бир укук бузууларга аралашпаган, аты таза адамдар болушу керек», - деди Маулви Абдул Насир.
Кабулдун Жогорку Сотунун өкүлү Маулви Сыдыкулла Муслим «өлкөдөгү шариятка негизделген мыйзам адам укуктарына карама-каршы турбайт жана исламдык мыйзамдарды борбордук бийлик гана ишке ашырышы керек» деген оюн айтты.
«Исламдык мыйзамды изилдегендер шариятты көптөн бери талкуулап келишти. Исламдык мыйзамдын негизинде соттук чечим чыгаруу болсо, сөзсүз мамлекеттин административдик жана сот органдары аркылуу гана жасалышы керек», - деди Муслим мырза.
Каирдеги «Ал-Азхар» университетинин Шарият факултетинин мурдагы деканы профессор Хамид Мохаммад Абу Талиб «Азаттык» үналгысынын Ооган кызматы менен маек курду. Анда ал «кылмыш далилденген болсо дагы, куралчан топтордун эч качан соттук чечим чыгарып, адамдарды өлүм жазасына тартууга укугу жок» деген пикирин айтты.
«Ооганстанды алсак, эл аралык коомчулук тарабынан таанылган Хамид Карзайдын өкмөтү гана жогорку бийликке ээ. Ошон үчүн жер-жерлерде өзүнөн-өзү башкарып алган куралчан топтордун мүчөлөрү өз алдынча сот иштерин алып барып, мындай чечимдерди чыгара албайт. Анткени алар эл тааныган бийлик эмес. Алар жөн эле мыйзамсыз жол менен айрым жерлерди басып алган куралчан күчтөр. Алардын бийлиги менен эч ким макул эмес», - деп билдирди Абу Талиб мырза.
Хамид Мохаммад Абу Талиб ошондой эле «исламдык жаза кодексин бир гана тынч кырдаалда, жарандардын өздөрүнө жана алардын мүлкүнө бийлик тарабынан коопсуздук камсыз кылынган гана исламдык өлкөдө жүзөгө ашырса болот» деп кошумчалады.
Ооганстандагы талиптер жана башка согушчул топтор өзүнчө исламдык утопияны көздөп, жарандардын макулдугу менен эмес, аларды коркутуп-үркүтүүнүн негизинде гана өздөрү көксөгөн түзүлүштү кайра калыбына келтирүүгө далаалат кылып жатышат. Бирок алар көздөгөн коомдук түзүлүштү көпчүлүк мусулман диниятчылар четке кагып келет.
15-августта Түндүк-Чыгыш Ооганстандагы Кундуз аймагында жергиликтүү талиптердин буйругу менен жаш жубайлар таш бараңга дуушар болгон. Аларга «ала жипти аттаган» деген айып коюлган.
Өлкөнүн президенти Хамид Карзай мыйзамсыз куралчан топ тарабынан жүзөгө ашырылган бул таш бараңга алуу окуясын «кечиримсиз кылмыш» деп айыптап, «бул эки жашты сот иши жок эле өлтүрүү эч кандай адамдык да, исламдык да эрежелерге жатпайт», - деди.
Талиптер мындан мурдараак айылынан жашынып качып кетип никелешкен жаш келинди жана жигитти айылдарына азгырып чакырып алып, жубайлар келээр замат колго түшүрүшкөн. Андан кийин жергиликтүү молдолордун кеңешин чакыра калып, жаштарды өлүм жазасына тартышкан.
Кошумчалап айта кетсек, өткөн аптада 350 диниятчы Кабулда чогулуп, «Худоод» деп аталган катаал шарияттык тартипке негизделген кылмыш кодексин кабыл алууну талап кылышкан. Ал эми өлкөнүн конституциясында ансыз дагы «бардык мыйзамдар шариятка ылайык болушу зарыл» деген талап киргизилген болчу.
Ошондон улам, «Шарият – бул өзгөчө эрежелердин тизмесиби же ар кандай түшүндүрмөгө жол берген татаал салтты камтыган адатпы?» деген көйгөйлүү суроо туулат.
Ооганстандын конституциясы исламды мамлекеттик дин катары белгилеп, бардык мыйзамдар ислам менен тыгыз байланышта экенин ырастайт. Бирок ошол эле учурда, Ооган баш мыйзамы Адам укуктары боюнча Дүйнөлүк Жалпы декларация жана башка эл аралык келишимдер да өлкөдө урматталаарын тастыктаган.
«Азаттык» үналгысынын Ооган кызматына маек курган диниятчы Маулви Абдул Насир таш бараңга алуу жазасын айыптап, «мындай жергиликтүү соттук чечим чыгаруу учурлары таптакыр туура эмес» деп билдирди.
«Исламдык мыйзамга - Шариятка караганда, эгерде айыпталуучу «ала жипти аттадым» деп өзү кылмышты мойнуна алса гана сот жазалоочу өкүм чыгара алат. Мындан тышкары, анын кылмышын тастыктаган төрт күбө болушу зарыл. Эгерде күбө жок болсо, мойнуна алган адам баары бир күнөөлүү деп табылбайт. Күбөлөрдүн бардыгы тең мындан мурун эч бир укук бузууларга аралашпаган, аты таза адамдар болушу керек», - деди Маулви Абдул Насир.
Кабулдун Жогорку Сотунун өкүлү Маулви Сыдыкулла Муслим «өлкөдөгү шариятка негизделген мыйзам адам укуктарына карама-каршы турбайт жана исламдык мыйзамдарды борбордук бийлик гана ишке ашырышы керек» деген оюн айтты.
«Исламдык мыйзамды изилдегендер шариятты көптөн бери талкуулап келишти. Исламдык мыйзамдын негизинде соттук чечим чыгаруу болсо, сөзсүз мамлекеттин административдик жана сот органдары аркылуу гана жасалышы керек», - деди Муслим мырза.
Каирдеги «Ал-Азхар» университетинин Шарият факултетинин мурдагы деканы профессор Хамид Мохаммад Абу Талиб «Азаттык» үналгысынын Ооган кызматы менен маек курду. Анда ал «кылмыш далилденген болсо дагы, куралчан топтордун эч качан соттук чечим чыгарып, адамдарды өлүм жазасына тартууга укугу жок» деген пикирин айтты.
«Ооганстанды алсак, эл аралык коомчулук тарабынан таанылган Хамид Карзайдын өкмөтү гана жогорку бийликке ээ. Ошон үчүн жер-жерлерде өзүнөн-өзү башкарып алган куралчан топтордун мүчөлөрү өз алдынча сот иштерин алып барып, мындай чечимдерди чыгара албайт. Анткени алар эл тааныган бийлик эмес. Алар жөн эле мыйзамсыз жол менен айрым жерлерди басып алган куралчан күчтөр. Алардын бийлиги менен эч ким макул эмес», - деп билдирди Абу Талиб мырза.
Хамид Мохаммад Абу Талиб ошондой эле «исламдык жаза кодексин бир гана тынч кырдаалда, жарандардын өздөрүнө жана алардын мүлкүнө бийлик тарабынан коопсуздук камсыз кылынган гана исламдык өлкөдө жүзөгө ашырса болот» деп кошумчалады.
Ооганстандагы талиптер жана башка согушчул топтор өзүнчө исламдык утопияны көздөп, жарандардын макулдугу менен эмес, аларды коркутуп-үркүтүүнүн негизинде гана өздөрү көксөгөн түзүлүштү кайра калыбына келтирүүгө далаалат кылып жатышат. Бирок алар көздөгөн коомдук түзүлүштү көпчүлүк мусулман диниятчылар четке кагып келет.
