“Азаттыкка" каршы сот иштери токтотулду

• 26-ноябрь. АКШнын Европадагы коопсуздук жана кызматташтык уюмундагы (ЕККУ – ОБСЕ) элчиси Майкл Карпентер “Азаттыктын” сайтынын бөгөттөлүшүнө тынчсыздануусун билдирди. Ал бул тууралуу Твиттердеги баракчасында жазды.

• 25-ноябрда Ош шаарында дагы сөз эркиндигин колдогон акция өттү. Ага отуздай журналист, блогер жана жарандык активисттер катышты.

• 25-ноябрь, 2022-жыл. Бишкекте “Эркиндик үчүн! #REАКЦИЯ” жүрүшү өттү. Жарандык активисттер уюштуруп жаткан акциянын максаты камакка алынган саясатчылар менен активисттерди бошотуу, өлкөдөн чыгарылган иликтөөчү журналист Болот Темировду мекенине кайтаруу, сөз эркиндигин сактап калуу экенин билдиришти.

• 16-ноябрь. Парламент “Азаттыктын” журналисттеринин аккредитациясын убактылуу токтотту. Жогорку Кеңештин Жалпыга маалымдоо каражаттарын (ЖМК) аккредитациядан өткөрүү комиссиясы “Азаттык Медиа” мекемесинин онго чукул кызматкерлерине берилген аккредитациялык ырастамаларды 17-ноябрдан тартып чакыртып алды. Бул тууралуу парламенттин басма сөз кызматы билдирип, мындай чектөө Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги “Азаттыктын” сайтын эки айга бөгөттөгөнүнө байланыштуу кабыл алынганы менен түшүндүрдү.
• "Эркин Европа/Азаттык" радиосунун кыргыз кызматынын директору Венера Жуматаева Кыргызстандагы сөз эркиндигинин абалы кабатыр кылып жатканын 15-ноябрда Бишкекте өтүп жаткан "Сөз жана пикир билдирүү эркиндиги, мыйзам түрүндөгү демилгелер" деп аталган тегерек үстөлдө айтты.

Дагы караңыз

Сөз эркиндигинин тагдыры талкууда (видео)

• 15-ноябрь, 2022-жыл. Финансылык чалгын кызматы “Азаттык Медианын” банктык эсеби эмне үчүн бөгөттөлүп турганын түшүндүрдү. 15-ноябрда мамлекеттик кызмат берген түшүндүрмөдө “Азаттык Медиа” мекемеси “Кылмыштуу кирешени адалдаштырууга катыштыгы бардыгы тууралуу маалымат бар адамдардын, топтордун жана уюмдардын тизмесине” киргизилгени, буга Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин (УКМК) каты негиз болгону айтылат. Финчалгын кызматы “Азаттык Медиа” бул тизмеге “Террордук ишмердүүлүктү каржылоого жана кылмыштуу кирешени мыйзамдаштырууга каршы аракеттенүү жөнүндө” мыйзамдын 14-беренесинин негизинде киргизилгенин белгилеп, анын шарттарын көрсөткөн. "Азаттык Медиа" буга чейин эки жолу Финчалгын кызматына жана УКМКга кат жазып, түшүндүрмө менен кошо тиешелүү документтерди сураган. Мамлекеттик кызмат "саналуу гана кишилер көрө алат" деген гриф коюлгандыктан документтердин көчүрмөсү берилбей турганын билдирет.

• 14-ноябрь, 2022-жыл."Азаттык Медиа” мекемесинин Бишкектеги кеңсесинин алдында 13-октябрда өткөн акциядагы билдирүүлөр жана чакырыктар боюнча дайындалган лингвистикалык экспертизанын жыйынтыгын чыгаруунун эки апталык мөөнөтү аяктады. Ленин райондук милициясынан 14-ноябрда билдиришкендей, акциядагы чакырыктардын видеолору жазылган, "Азаттык" берген DVD дискти эксперттер ача албай коюшкан. Бул тууралуу "Азаттыкка" расмий маалымат жана видеоматериалдарды кайра берүү тууралуу өтүнүч да берилген эмес.
• 14-ноябрда УТРК жана НТС каналы "Азаттыктын" радио, телеберүүлөрүн обого чыгарууну токтотту.Улуттук телерадио корпорациясынын (УТРК) Биринчи радиосу жана НТС каналы "Азаттыктын" теле жана радиоберүүлөрүн обого чыгарууну токтотту. Биринчи радио техникалык себептерден улам деген жүйө менен "Азаттыктын" берүүлөрүн обого чыгарууну 23-октябрдан баштап токтоткон. Алардын "Азаттыкка" жөнөткөн расмий катында спутниктен сигналды кабыл алган жабдык (UMH 160 R) иштен чыккандыгына байланыштуу берүүлөр обого чыкпай турганы айтылат.

• 13-ноябрдан тартып "Азаттыктын" теле жана радиоберүүлөрүн НТС каналы жана анын алдындагы "Санжыра" радиосу обого чыгарбай калды. Муну мекеменин жетекчилиги оозеки билдирген жана анын себептерин түшүндүргөн эмес. Эмненин негизинде мындай чечим кабыл алынганы расмий айтыла элек. "Азаттык" НТСтин жетекчилигине кайрылып, соңку жагдай тууралуу расмий түшүндүрмө сурады. НТСтин жетекчиси Айдай Ивакова 13-ноябрдын кечинде редакция менен байланышып, "Азаттык" радиосунун "уктуруу, көрсөтүүлөрүн силер мамлекет менен маселеңерди чечишмейинче кое албайт экенбиз" деген маалыматты айтуу менен чектелген. Кимден көрсөтмө алганы жана эфирди токтотууга эмне негиз болгону, ал үчүн тиешелүү расмий кагаздын бар-жогун маалымдай албай турганын айткан. "Азаттыктын" таңкы жана кечки радио берүүлөрү "Санжыра" аркылуу 2018-жылдан тартып обого чыгып турган. Мындан тышкары “Данисте”, “Эже-сиңдилер”, “Азаттык+” жана “Бийлик сырлары” телепрограммалары НТС телеканалынан чыгып келген.

• 3-ноябрь. "Азаттык Медиа" мекемеси Финансы министрлигине караштуу Финансылык чалгын кызматына, Улуттук коопсуздук комитетине (УКМК) кайрылып, банк эсебинин бөгөттөлүшү жана мекемени тейлеген "Демирбанктын" катына байланыштуу түшүндүрмө сурады. Азырынча аталган мекемелер расмий жооп бере элек. 2-ноябрда "Демирбанк" "Азаттык Медианын" эсеби "Террористтик ишмердикти каржылоого жана кылмыштуу кирешени легалдаштырууга (адалдаштырууга) каршы туруу жөнүндө" мыйзамдын 14-беренесине ылайык бөгөттөлгөнүн билдирип, бул боюнча Финансы министрлигине караштуу Финансылык чалгын кызматына кайрылууну сунуш кылган.

"Азаттык Медиа" банк эсебинин бөгөттөлүшүн негизсиз экенин жана мекемеде иштеген Кыргызстандын жарандарынын укуктарын бузарын белгилейт.

Ошондой эле каржылык операцияларды токтотуу тууралуу чечимге негиз болгон документтерди, Финансылык чалгын кызматынын эсепти бөгөттөө чечиминин көчүрмөсүн да тез арада берүүнү өтүнөт.

• 2-ноябрь. Журналисттерге каршы кылмыштар үчүн жазасыз калууну токтотуунун эл аралык күнүнө карата Кыргызстандагы АКШнын, Британиянын, Германиянын, Франциянын элчиликтери жана Европа Биримдигинин өкүлчүлүгү кыргыз бийлигине кайрылды. Биргелешкен билдирүүдө эркин журналистика өлкөнүн өнүгүшү үчүн маанилүү экени белгиленген.

• 2-ноябрь, 2022-жыл. Жогорку Кеңештин 2-ноябрдагы жыйынында депутат Дастан Бекешев "Азаттык Медиа" мекемесинин банктагы эсебинин сот чечими жок бөгөттөлүшү тууралуу маселе көтөрдү.
• 2-ноябрь, 2022-жыл. "Азаттык Медиа” мекемесинин Бишкектеги кеңсесинин алдында өткөн акциядагы билдирүүлөр жана чакырыктар боюнча дайындалган лингвистикалык экспертизанын жыйынтыгы чыга элек. Бул тууралуу Ленин райондук милициясынан "Азаттыкка" билдиришти. Буга чейин экспертизанын жыйынтыгы эки аптада чыгары айтылган.
• 1-ноябрда "Эркин Европа / Азаттык" радиосунун президенти Жейми Флай "Азаттык Медианын" банк эсептеринин эч түшүндүрмөсүз бөгөттөлүшү боюнча билдирүү жасады.

• 31-октябрда "Азаттык Медиа" мекемесинин "Демирбанктагы" эсебине бөгөт коюлганын банктан билдиришти. Банктын өкүлдөрү бул тууралуу телефон аркылуу оозеки ырастап, Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттен (УКМК) билдирме алышканын айтышты."Азаттык Медиа" мекемеси "Демирбанктагы" эсебине бөгөт коюлганына байланыштуу банктан расмий түшүндүрмө сурап кайрылды.
• Евробиримдиктин адам укуктары боюнча атайын өкүлү Эймон Гилмор Кыргызстандагы саясатчылар менен активисттердин камалышына жана "Азаттыктын" сайтынын эки айга бөгөттөлүшүнө терең тынчсыздануусун билдирди. Бул тууралуу ал Твиттерге жазды. Гилмор Кыргызстандын бийлиги фундаменталдуу эркиндикти сыйлоо жаатында алган өз милдеттенмелерин аткарышы керек экенин эске салды.

Дагы караңыз

“Азаттык”: демократияны эске салган эл аралык реакциялар

• АКШ Сенатынын Эл аралык карым-катнаштар боюнча комитетинин жетекчиси, сенатор Жим Риш "Азаттык" сайтынын эки айга бөгөттөлүшүн сынга алды. Ал бул тууралуу Твиттерге жазды. Сенатор кыргыз өкмөтү "Азаттык" сайтын эки айга жабуу менен сөз эркиндигине басым кылып жатканын сынга алып, сөз эркиндигин жана адам укуктарын сыйлоого чакырды.

• Эл аралык Human Rights Watch уюму "Азаттык Медианын" сайтынын эки айга жабылышын сындаган билдирүү таратты. Уюмдун Борбор Азиядагы иликтөөчүсү Сыйнат Султаналиева Кыргызстан көз карандысыз медианы кысымга албай, колдоого тийиш экенин билдирген.

• 28-октябрда Кыргызстандагы маалымат каражаттарынын негиздөөчүлөрү жана башкы редакторлору мамлекет башчы Садыр Жапаровго, Жогорку Кеңешке, Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин (УКМК) төрагасы Камчыбек Ташиевге, баш прокурор Курманкул Зулушевге, ички иштер министри Улан Ниязбековго жана маданият, маалымат, спорт жана жаштар министри Алтынбек Максүтовго кайрылуу жолдошту. Отуздан ашуун редактор кол койгон кайрылууда Кыргызстанда соңку кездерде көз карандысыз журналисттерге жана маалымат каражаттарына кысым күчөп жатканы белгиленген. Кайрылуу ээлери жакында президенттин аппараты иштеп чыгып, коомдук талкууга чыгарган “Массалык маалымат каражаттары жөнүндө” жаңы мыйзам долбоорунун 96 пайызы Орусиянын мыйзамынан көчүрүлгөнүн жана андагы айрым беренелер өтө катаал экенин белгилешкен.

• 28-октябрда Кыргызстандагы эркин медиа каражаттары кысымга каршы #күччындыкта #силавправде хэштегдери менен масштабдуу маалыматтык өнөктүк баштады.

28-октябрда өлкөдөгү медиа каражаттары бир учурда саат 9.00дөн 12.00гө чейин бир дагы жаңылык чыгарбай турду. Бул аралыкта кабарлардын ордуна “Жаңылык чыкпайт. ЖМКга кысым күчөдү” деген текст чыкты.

Ошону менен катар эле маалымат каражаттары күн бою мамлекеттик органдардын пресс-релиздерин чыгарган эмес. Бул өнөктүккө Кыргызстандын алдыңкы журналисттери, редакциялары, укук коргоочулары, коомдогу таасирдүү инсандар жана медиа уюмдары кошулду.

• 27-октябрда АКШнын Мамлекеттик департаментинин басма сөз катчысы Нед Прайс Кыргызстандын бийлигинин "Азаттык Медианын" сайттарынын ишин эки айлык мөөнөткө жабуу чечимин айыптаган билдирүү таратты. Бул тууралуу пикирин ал Твиттердеги баракчасына жазды. Нед Прайстын билдирүүсүн АКШнын Кыргызстандагы элчилиги да Твиттердеги баракчасында бөлүштү.
• “Журналисттерди коргоо комитети” (Committee to Protect Journalists - CPJ) эл аралык укук коргоо уюму "Азаттык Медианын" сайттарынын ишинин бөгөттөлүшүн “чектен чыккан цензура” деп атады.

Уюм 27-октябрда тараткан билдирүүсүндө "Кыргыз бийлиги бөгөттөөнү тез арада токтотуп, аткаминерлерге алар үчүн ыңгайсыз репортаждарды чыгарбоого чексиз мүмкүнчүлүк берүүчү мыйзамды жокко чыгаруусу зарыл” деп белгиледи.

• "Азаттык" радиосунун сайты кыргыз өкмөтү тарабынан эки айга жабылганын бир катар ЖК депутаттары, коомдук жана саясий ишмерлер сынга алды.

• 27-октябрда бир катар эркин маалымат каражаттары, журналисттер Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлигинин "Азаттык Медианын" сайттарынын ишин эки айлык мөөнөткө токтотуу чечимин сынга алып кайрылуу таратышты. Кайрылууда чечим "Калкты жалган маалыматтардан коргоо" мыйзамын да тикелей бузары, "Настоящее время. Азия" редакциясынын YouTube каналындагы "Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасындагы оор салгылаш" деп аталган программасын алып салуу талабы "Жалган маалыматтан коргоо" мыйзамына дал келбей турганы белгиленген.

Дагы караңыз

Коомчулук "Азаттыктын" сайтын жапкан чечимди айыптады

• “Эркин Европа/Азаттык” радиосунун президенти Жейми Флай “Азаттык” радиосунун жана “Настоящее время” телеканалынын айланасындагы соңку окуяларга байланыштуу билдирүү жасады. “Эркин Европа/Азаттык” радиосу окуяларды тең салмактап чагылдыруу принцибине олуттуу мамиле кылат. Биз суроо жараткан материалды кайра карап чыгып, стандарттарыбыз бузулган жок деген жыйынтыкка келдик. Кремль же кыргыз өкмөтү болобу, тең салмакталган материалды сайттарыбыздан алып салуу талабына моюн сунбайбыз. Журналисттерди коркутуу жана эркин медианын үнүн басуу аракети Кыргызстандагы демократияга көлөкө түшүргөн авторитардык ыкма”, – деп айтылат эл аралык медиа корпорациянын президентининин билдирүүсүндө.
• 26-октябрда Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги "Азаттык Медиа" мекемесинин веб-сайтын эки айга жабуу чечимин чыгарды. Министрлик тараткан билдирүүдө "маалымат айдыңында Кыргызстандын улуттук кызыкчылыктарына каршы келген анык эмес (жалган) материалдарга (2022-жылдын 14-17-сентябрындагы окуялар тууралуу такталбаган маалыматтар) байланыштуу ушундай чара көрүлгөнү" айтылат. Катта 16-сентябрда "Настоящее время" телеканалынын түз эфиринде “Кыргызстан жана Тажикстандын чек арасындагы катуу салгылаштар” деген аталыш менен чыккан берүүсүндө "кастык маанайдагы сөздөр колдонулуп, такталбаган маалымат" айтылганы белгиленген.

• 24-октябрда Кыргызстандын маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги “Азаттык Медиа” мекемесине кат жолдоп, “Настоящее время” телеканалынын Ютуб каналынан “Кыргызстан жана Тажикстандын чек арасындагы катуу салгылаштар” деген аталыш менен түз эфирге чыккан берүүсүн алып салууну талап кылган. Министрдин орун басары С.Н.Надырбековдун колу коюлган катта бул материал “коомдогу кырдаалды курчутуп, өлкөнүн беделине көлөкө түшүрөт” деп айтылат жана 24 сааттын ичинде ал материалды өчүрүп салуу талабы коюлган.

• 18-октябрь, 2022-жыл. “Азаттык Медиа” мекемесинин Бишкектеги кеңсесинин алдында өткөн акциядагы билдирүүлөр жана чакырыктар боюнча лингвистикалык экспертиза дайындалды. Териштирүү алкагында уюштурулуп жаткан бул экспертизанын жыйынтыгы эки аптада чыгары айтылды.

• “Эркин Европа/Азаттык” радиосунун президенти Жейми Флай кыргыз бийлигин “Азаттык” радиосунун журналисттерин жана кеңсесин бутага алгандардын кыймыл-аракетин иликтөөгө үндөдү.
• Президенттин администрациясынын маалыматтык саясат бөлүмүнүн башчысы Дайырбек Орунбеков "Азаттык Медианын" кеңсесинин алдында экстремисттик билдирүүлөр жасалган акцияга байланыштуу пикирин билдирди.

• 14-октябрь, 2022-жыл. "Азаттык" журналисттерин коркуткан окуя боюнча милицияга кайрылды.

Бишкек шаарынын Ленин райондук милициясынын башчысы Бактыбек Нарчаевдин атына 14-октябрда жазылган арызда Илимбек Исраилов аттуу жаран "кийинки келгенде күч колдонууга чейин барып, имаратка бензин чачарын" айтканы, журналисттерди опузалап, “Азаттык”, “Клооп” жана Кактус Медиа" басылмаларынын дарегине тикелей коркутуу жасаганы белгиленет.

• Гүлжан Турдубаева

Кыргызстанда жарандык коом, медиа өкүлдөрү "Азаттык", "Кактус Медиа", "Клооп" маалымат агенттиктерине чабуулду айыптап, жүрүшкө чыгышты.

• 14-октябрь, 2022-жыл. Cөз эркиндигинин колдогон жүрүш. Кыргызстанда жарандык коом, медиа өкүлдөрү "Азаттык", "Кактус Медиа", "Клооп" маалымат агенттиктерине чабуулду айыптап, жүрүшкө чыгышты.

Дагы караңыз

Бишкекте эркин медианы колдогондор жүрүшкө чыкты

• Кыргызстандын Журналисттер союзунун төрагасы Абдыкадыр Султанбаев “Азаттык” радиосунун дарегине айтылган дооматтар негизсиз деп эсептейт. Мындай пикирин ал 14-октябрда билдирди.
• “Медиа полиси институту” уюму “Азаттык” радиосунун кеңсесинин алдында өткөн акцияны өлкөдөгү көз каранды эмес маалымат каражаттарына жана журналисттерге карата жасалып жаткан системалуу чабуулдун бир бөлүгү деп атап, Ички иштер министрлигинен бул митингге юридикалык баа берүүнү, эгер кылмыш белгилери бар экени аныкталса, айыптууларды жоопко тартууну талап кылды.

Дагы караңыз

Эркин медиага каршы митинг кимдин буюртмасы?

• 13-октябрь, 2022-жыл. Министрлер кабинетинин төрагасы Акылбек Жапаров сөз эркиндигин толук колдой турганын “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып билдирди. Ошону менен катар ал өлкөнүн бүтүндүгүнө, биримдигине залака тийгизиши ыктымал аракеттерден этият болуу керек деген оюн кошумчалады.

• Жогорку Кеңештин депутаты Жанарбек Акаев парламенттин 13-октябрдагы жыйынында сөз эркиндигине жаралып жаткан коркунуч тууралуу маселе көтөрдү. Ал Кыргызстанда, Баш мыйзамга ылайык, сөз эркиндигин чектеген мыйзамдар кабыл алынбашы керектигин жана анын толук кепилдиги бар экенин белгиледи. Акыркы күндөрү айрым депутаттар жана коомдук ишмерлер “Азаттык медиа”, “Кактус”, “Клооп” жана башка эркин медиаларды каралап, аларга бут тосуу болуп жатканын айтты.
• “Эркин Европа/Азаттык” радиосунун президенти Жейми Флай 13-октябрда Бишкекте “Азаттык-Медиа” мекемесинин алдына келгендер журналисттерди коркуткан окуяга байланыштуу пикирин билдирди. Эл аралык медиа компаниянын президенти кыргыз бийлигин “Азаттык” радиосунун журналисттерин жана кеңсесин бутага алгандардын кыймыл-аракетин иликтөөгө үндөдү.
• 13-октябрь. Бишкекте, “Азаттык Медианын” кеңсесинин алдына өзүн Илимбек Исраилов деп тааныштырган жаран кырктай кишини ээрчитип келген. Алар “Азаттык”, “Клооп”, “Кактус” басылмаларынын жабылышын, бейөкмөт уюмдардын ишинин чектелишин талап кылышкан.
• 12-октябрь, 2022-жыл. Жогорку Кеңештин депутаты Дастан Бекешев депутат Надира Нарматова "Клооп", "Азаттык" жана “Кактус” ЖМКларын жабуу тууралуу кол топтоп жатканын билдирген. Нарматова бул сөздөрдү четке кагып, алар эч негизсиз экенин айтып чыккан.