Ар бир төртүнчү киши өз жашоосунда психикалык же неврологиялык дарттан жабыр тартат. Дүйнөдө 450 миллион адам депрессия, стресс жана ар кыл неврологиялык көйгөйлөрдөн жабыркайт. Психикалык оору - дүйнөдө башка дарттардын ичинен саны боюнча алдыңкы орунда турат.
Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму психикалык дартка кабылгандар коомдун бөлүп-жаруусуна, кайдыгерлигине, жек көрүүсүнө туш болуп, андан абалы начарлап жатканын айтууда.
Кыргызстанда да психикалык оорулуулар өз дартынын белгилерин туура түшүнүп, убагында ишбилги адиске кайрылбагандан улам барган сайын көбөйүп баратат.
Кыргызстанда психикалык дарттан жабыркагандардын расмий саны 71 миңден ашык. Жылына 10 миң киши каттоого алынат. Жалпысынан 50 миңден ашуун адам оор психикалык дарттар менен жабыркайт жана алардын 10 миңге жакыны ар дайым дарыгерлердин көзөмөлүндө турушат.
Өлкөдөгү экономикалык оор абал, коомдогу олку-солку окуялар, үй-бүлөдөгү туруксуздук сыяктуу көптөгөн чиелүү себептер адамдардын акылына кедергисин тийгизет. Адистер Кыргызстанда айрыкча козголоңдуу учурларда, революция болгондо психикалык оорулардын жеңил түрлөрү арбып кетээрин айтышат.
"Азаттык" Бишкектеги психиатриялык мекемелерде дарыланган бейтаптардын жашоо-турмушун чагылдырган сүрөт баянды көрүүчүлөрдүн назарына сунуштайт. Долбоорду "Азаттык" радиосу "Сорос" фонду менен биргеликте ишке ашырды.
Борбор калаанын чок ортосундагы Совет-Ахунбаев көчөлөрүнүн кесилишинде темир тор менен курчалган бир нече боз имараттар турат. Мына ушул боз тамдарда психикалык оорулууларды дарылоочу республикалык борбор жайгашкан. Бул жерде 460 адам дарыланса болот.
Бул жакта невроз, психоз оорусуна чалдыккандар, ичимдикке берилгендер, депрессиядан жабыркагандардан тартып акылын таптакыр жоготкон байлатма бейтаптарга чейинкилер дарыланышат.
Адистер экономикалык оор абал, коомдогу олку-солку окуялар, үй-бүлөдөгү кризис сыяктуу көптөгөн чиелүү себептер адамдардын акылына өз кедергисин тийгизип жатканын айтышат.
Кыргызстанда көпчүлүк адамдар психикалык саламаттыгына жакшы көңүл бурушпайт. Уйкусу качканда, депрессияга кабылып же маанайы чөккөндө алар психотерапевтке эмес, молдолорго кайрылышып дем салдырышат. Эң жакшы учурда катардагы терапевтке кайрылышат.
Кыргызстанда эл психиатрга барып дарылангандан көрө молдо же бүбү-бакшыга каттап, аларга көбүрөөк ишенип, акчасын аябай турганы белгилүү. Психикалык дартты аныктап, туура дарылоого эл арасындагы стереотиптик түшүнүктөр, стигматизация, коомдон корунуу, оорусун жашыруу да себеп болгондуктан айрым бейтаптардын абалы оорлоп кетет.
Акыл-эс саламаттыгы бузулса аны дары-дармек, ишбилги медициналык көзөмөл менен гана жөндөсө болот.
Кыргызстанда калктын психикалык саламаттыгын камсыз кылган адистер жетишсиз. 6 млн. калкы бар мамлекетке 146 психотерапевт керек болсо, азыркы тапта 8 гана дарыгер бул багытта элди тейлеп жатат.
Республикалык психикалык саламаттык борборунун директору Ураимжан Исмаилов адам стресске кабылып, маанайы чөгүп, уйкусу качкан учурда психотерапевттин жардамына муктаж боло тургандыгын айтат.
Кыргызстандын 2030-жылга чейинки өнүгүү жолун аныктаган «Жаңы доорго кырк кадам» программасынын алкагында өкмөт 2018-жылы «Калктын психикалык саламаттыгын коргоо жөнүндө» программа кабыл алган.
Анда ар бир адамдын укугун коргоодон баштап, психикалык ден соолугун сактоо үчүн ар бир үй-бүлө мүчөсүнө чейин кызмат көрсөтүүнү жакшыртуу, эл арасында психикалык саламаттык тууралуу түшүнүктү калыптандыруу жана ден соолукту сактоо үчүн «эл эмне дейт» деген көз карашты жоюуга чейин каралган. Бирок, мелженген ал иш-чаралар азырынча турмушка аша элек.
Дүйнөдө 450 миллион адам шизофрения, талма, депрессия, ичкиликке берилүү жана баңгимандык сыяктуу оорулар менен жабыркайт. Ал тургай медицинасы дүркүрөп өнүккөн батышта ар бир жетинчи адамда психикага байланыштуу акыл-эс көйгөйү бар.