22 жаштагы блогер Элмирбек Сыдыманов 17-февралда Жазык кодексинин «Улуттук, расалык, диний же аймак аралык кастыкты козутуу» беренеси боюнча шектүү катары кармалып, 48 саатка убактылуу кармоочу жайга киргизилген. 18-февралда анын бөгөт чарасы каралып, эки айга камалды.
Бул факт боюнча Бишкек шаарынын Октябрь райондук милициясы сотко чейинки териштирүү иштерин жүргүзүп жатат.
Мекеменин басма сөз кызматкери Айбарчын Батырбекова буларды билдирди:
«Ыкчам издөө иштеринин натыйжасында Октябрь районунун ИИБнин экстремизмге жана мыйзамсыз миграцияга каршы аракеттенүү боюнча кызматынын кызматкерлери тарабынан расалык, улуттук, диний же аймактык кастыкты козутуу боюнча шектүү, 1997-жылы туулган С.Э. кармалып, тергөө бөлүмүнө жеткирилген. Андан соң Кыргыз Республикасынын Жазык-процессуалдык кодексинин 98-беренесине ылайык Бишкек шаарынын ИИББнин убактылуу кармоочу жайына киргизилген».
Элмирбек Сыдымановдун бөгөт чарасын 19-февралда Октябрь райондук соту карап, эки айга камакка алуу чечимин чыгарды.
Блогер «Инстаграм» баракчасында Сыдыман деген ат менен белгилүү. Ал буга чейин өзүнүн баракчасында түз эфирде Кыргызстандын айрым облустарында колдонулган сөздөрдү сындаган. Бул коомчулукта кызуу талкууга алынып, талаш-тартыштарга себеп болгон.
Элмирбек Сыдымановдун «Инстаграм» баракчасында 250 миң адам катталган. Блогер буга чейин «Азаттыктагы» маегинде «Инстаграмдагы» иш ыкмасын хайп же бат таанылыш үчүн жасап жатканын айткан:
«Менин ишимди көбү туура эмес деп сынга алышат. Бирок мен да позициямды айтып, өзүмдү актай берейин. Орустар же казактар көп тамашалашат, а бизде, кыргыздарда бири-бирибиз менен шак эле урушуп, тамашаны көтөрө албайбыз. Мен өзүмчүлмүн. Анткени бул ишим мага акча алып келип атат. Мага өз ишим жагат».
Элмирбек Сыдыманов - кесиби боюнча технолог-ашпозчу, төрт бир туугандын улуусу. Ал «Азаттыктагы» маегинде ай сайын Интернетте жүз миң сомго чейин каражат таап, жалгыз бой энесине жардам берерин айткан.
Блогердин камакка алынышын анын кесиптештери ар кандай кабыл алышты. 1.1 студиясынын продюсери, вайнер Данияр Болотбек видео тартып же тамашалап жатканда элдин менталитетин эске алуу менен бирге жарандык жоопкерчиликти сезе билиш керек деп эсептейт.
«Чынын айтсам мен ал вайнердин түз эфирин көрбөптүрмүн, - деди ал. - Бирок угушума караганда ал адамдын аброюна шек келтирген пикир айтыптыр. Менимче, биздин өлкө ансыз деле кичинекей, ушундай абалда бөлүнүү тууралуу айтуу орунсуз болгон. Эгер ал бир бөлмө ичинде же ич ара сүйлөшүп жатып айтса башка кеп. Ал бир топ чоң аудиторияга айтып жатканын да эске алыш керек».
Дагы бир жаш вайнер Азирет Осмонов да блоггерлерде адегенде жарандык жоопкерчилик болушу керек деп эсептейт. Ал ошол эле учурда Сыдымановдун камалышы көп вайнерлерди сестентип койгонун моюнга алды:
«Бул окуя көп вайнерлерге сабак болуп калды. Эгерде эч кандай реакция болбой калганда көзөмөл жок деген ойдо калмакпыз. Анткени хайп жаратыш үчүн айта берсе, сүйлөй берсе болот дегендер ушул жагдайды колдонуп чыгышмак. Ошон үчүн бир чети туура эле чара көрүлдү деп ойлойм».
«Светлана Марголис» аттуу консалтинг агенттигинин 2019-жылдын июнундагы маалыматына караганда, кыргызстандыктардын арасында «Инстаграмды» колдонгондор көп (1 630 000) жана алардын дээрлик баары жаштар. Андан кийин «Одноклассники», анын артында «Фейсбук» турат.
Ал ортодо «Медиа Полиси Институту» уюму блогердин камалышы боюнча билдирүү таратты. Анда «блогердин пикиринде аймак аралык кастыкты козуткан сөз жок жана ал кимдир-бирөөнүн аброюна шек келтирген эмес» деп айтылат. Мындан улам беш жылга чейин эркинен ажыратууну караган берене менен камакка алууга мүмкүн эмес экендиги жазылган.
Медиа эксперт Азим Азимов бул соцтармакта көзөмөл анча жоктугун жана анын колдонуучулары маалыматты иргей албай жатканын айтат. Ал ошол эле учурда вайнерди камакка алуу менен макул болгон жок:
«Адамды убактылуу камак алууга анын башка жакка качып кетиши мүмкүн болгону же башкаларга коркунуч келтириши себеп болушу керек эле. А бул учурда менимче блоггер менен түшүндүрүү иштерин жүргүзүү эле жетиштүү болмок. Эми бул окуянын андан аркысы кандай болот деген суроо жаралууда. Бүгүн вайнер, эртең анын ордунда журналист же дагы башка бирөө болбойт дегенге ким кепилдик берет? Ошол эле учурда биз былтыр гуманизация тууралуу сүйлөп келип, азыр эми камакка алуу оор чара болуп кетти деп ойлойм. Мындай окуялардын алдын алыш үчүн аудитория ар бир маалыматты иргегенге үйрөнүшү керек. Эгерде аудитория сабаттуу болгондо мындай талкуу жаралмак эмес».
Укук коргоочу Динара Ошурахунова бийлик блогерди камакка алуу менен Афтандил Жоробековдун окуясын кайталап жатат деп эсептейт. Ал элди агартууга багытталган мамлекеттик саясат мындай учурлардын алдын алмак деген оюн айтты:
«Элде мыйзамдуу, мыйзамсыз иштер тууралуу кабар жок болгондуктан ушундай маселе да болушу мүмкүн. Ошол эле учурда мен мындай тариздеги көп комментарийлерди байкап, окуп калам. Бирок аларга эч кандай чара көрүлбөйт. Демек, тандалма саясат жүрүп жатат жана көп аудиториясы бар блоггерлер анда көбүрөөк коркунучта болуп жатат. Менимче алар менен да, аудитория менен да түшүндүрүү иштеринин жоктугу ушуга алып келип жатат. Мамлекет агартуу иштерине басым жасашы керек эле. Ошол эле блоггерлер же теле аркылуу да ал иш жүрсө жакшы болмок».
Мурдараак «Фейсбуктагы» «БеспределKG» баракчасынын модератору Афтандил Жоробеков кармалганда да укук коргоочулар муну сөз эркиндигине жасалган кысым катары баалашкан.
Буга чейин Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет (УКМК) Кыргыз мамлекеттик курулуш, транспорт жана архитектура университетинин окутуучусу Темир Болотбекке карата 2018-жылы 1-мартта «улут аралык кастыкты козуткан» деген айып менен кылмыш ишин козгогон.
Буга ал «Фейсбукта» Кыргызстан эгемендик алганга чейин Бишкекте салынган имараттарды сындаганы, аларга суктангандарды «совок» деп атап, «Рашага көчүп кеткиле» деген маанидеги сөздү жазганы негиз болгону кабарланган.
Кийин Бишкектин Биринчи май райондук соту жана шаардык, Жогорку сот окутуучуну актаган чечим чыгарган.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
