Өнөр жай, энергетика жана кен пайдалануу боюнча мамлекеттик комитет уранды чалгындоого берилген лицензияны чакыртып алмай болду.
Балыкчыдагы жолугушууда жергиликтүү тургундар бул маселе чечилбесе, 29-апрелде митингге чогулуп, андан ары Бишкекке жөө жүрүшкө чыгарын эскертишкен болчу.
Уран казууну толук токтотуу жөнүндө талап
Өкмөт башчынын биринчи орун басары Кубатбек Боронов баштаган өкмөт өкүлдөрү 25-апрелде Балыкчы шаарында Кызыл-Омпол уран кенин иштетүүгө байланыштуу маселе боюнча жергиликтүү калктын өкүлдөрү менен жолугушту.
Премьер-министр Мухаммедкалый Абылгазиев 22-апрелде жыйын өткөрүп, экологиялык экспертизанын жыйынтыгы чыкканга чейин Кызыл-Омпол уран кенин иштетүүнү убактылуу токтотуу жөнүндө чечим кабыл алган.
Балыкчыдагы жыйында жарандык активист Марат Акатов уран казууга биротоло тыюу салынмайынча нааразылык акциялары токтобой турганын эскертти:
«Уран казуу биротоло токтотулганын жана анын мындан ары эч кимге берилбей турганын, ага мораторий киргизилгенин тастыктаган документ биздин колубузга келип түшмөйүнчө эч кандай убадаларга ишенбейбиз. Эгерде 29-апрелге чейин биздин колубузга ошол документтер тийбесе же келген күндө да биз Балыкчыдагы мэриянын астына митингге чыгабыз. Документтин чын экенине ишенгенден кийин гана биз андан ары Бишкекке жөө жүрүшкө чыгабызбы же жокпу - ошол маселени чечебиз. Эгерде ага чейин документтер келбесе, анда жөө жүрүш сөзсүз болот. Биз ушул маселе боюнча башыбызды канжыгага байлап чыгабыз».
Ошондой эле жергиликтүү калктын өкүлдөрү Кызыл-Омпол уран кенин иштетүүгө каршы чыккандарга карата укук коргоо органдары тарабынан буга чейин куугунтук болуп, тынч митингге чогулгандарды басмырлаган учурлар болгонун айтып арызданышты.
Жарандык активист Марат Акатов Айлана-чөйрөнү коргоо боюнча мамлекеттик агенттиктин жетекчиси Абдыкалык Рустамовду «уран казуучу компаниянын кызыкчылыгын коргоп, кен иштетиле турган жердеги радиациянын деңгээлин жапп-жашырып келди» деп айыптады:
«Ал жакка ар бир барган учурда арабыздагылардан мурду канап, токтобой ооругандар болду. Айлана-чөйрөнү коргоо агенттигинин түзгөн жумушчу тобу ошол жердеги радиациянын деңгээлин жашырып-жаап, «төмөнкү эле деңгээлде экен, нормалдуу эле» деген жыйынтык чыгарышкан. Анын жетекчиси Рустамов «радиациянын табигый фону эч кандай өзгөргөн жок, казганда деле эч нерсе болбойт» деп жөн эле өлүп-тирилип жаткан. Бул жерде «Кыргызстандагы ЮрАзия» компаниясы тиешелүү көзөмөлдүн жоктугунан улам анда чалгындоо гана жүргүзбөй, уранды казып алып, ташып кетип жаткан фактылар иликтенип, бул боюнча иш жүрүп, сотко берилиши керек».
Буга чейин Айлана-чөйрөнү коргоо боюнча мамлекеттик агенттик менен Өнөр жай, энергетика жана кен пайдалануу боюнча мамлекеттик комитеттин жетекчилери Кызыл-Омпол уран кени заманбап коопсуз ыкмалар менен иштетиле турганын айтып, «анын зыяны жок» деген таризде билдирип келишкен. Бирок 22-апрелден бери Ысык-Көл облусундагы бул уран кенине жакын жайгашкан айылдардын коомчулук өкүлдөрү нааразылык акциясына чыгышты. Премьер-министр Мухаммедкалый Абылгазиев кенди казуунун мыйзамдуулугун жана зыяндуулугун изилдөө боюнча өкмөттүк комиссия түзгөн.
Айлана-чөйрөнү коргоо боюнча мамлекеттик агенттиктин жетекчиси Абдыкалык Рустамов буга чейинки позициясын өзгөртүп, уранды казууга элдин нааразы болушуна негиз бар экенин айтты:
«Чындап айтканда казган жерин көрдүм. Анын узундугун да, туурасын да көрүп чыктык. Андагы радиациянын деңгээлин өлчөдүк. Ошондон кийин биз атайын иш планын иштеп чыктык. Ал жерде себеп бар. Себеп жок болсо эл чыкпайт болчу. Эгерде бардыгы жакшы болсо эл эмнеге чыкмак эле? Премьер-министр «уран иштетүүнү убактылуу токтотуш керек» деген маселе койду. Биз болсо биротоло эле токтотуш керек деп айтар элек».
Бийликтин соңку чечими
Балыкчыдагы жергиликтүү коомчулук өкүлдөрүнүн өкмөттүн дарегине айткан ар кандай ачуу сын-пикирлеринен кийин биринчи вице-премьер-министр Кубатбек Боронов Кызыл-Омпол уран кени боюнча өкмөт мүчөлөрү өз ара кеңешип, чечим кабыл алганын жарыялады.
Кубатбек Боронов аталган уран кени толугу менен жабылып, аны чалгындоого берилген лицензия чакыртылып алынганын билдирди:
«Мен расмий түрдө бул уран кенин иштетүү жабылганын билдирем. Алар азыр уран кенин иштетмек турсун, чалгындоо жүргүзүүгө да акысы жок. Мурда берилген лицензиясы чакыртылып алынды. Лицензиясы алынгандан кийин ал жерде кандай жумуштар жүрсө да, бардыгы мыйзамсыз болот. Ошондуктан азыр бардык жумуштар токтотулду. Бул тууралуу тиешелүү документтер сиздердин колуңуздарга берилет».
Кубатбек Боронов Балыкчыдагы 29-апрелге дайындалган нааразылык акциясына чыгуу же чыкпоо тууралуу чечимди жергиликтүү эл өзү кабыл ала турганын айтып, бирок аны үчүнчү күчтөрдүн пайдаланып кетишине жол бербөөгө чакырды.
«Кыргызстандагы ЮрАзия» компаниясы коопсуз жол менен уранды казып алуу технологиясы колдонуларын билдирип, териштирүү аягына чыкканга чейин ишин токтотуп турарын жарыялаган.
«Ыңгайсыз суроолор»: Урандын уусу жана чуусу
