Кыргыз өкмөтүнүн мигранттардын укугун коргоп, социалдык жактан камсыздоо боюнча аракеттери кандай? Кыргызстандын Евразия экономикалык биримдигине киргени мигранттарга кандай жеңилдиктерди берди?
“Арай көз чарай” талкуусуна Мамлекеттик миграция кызматынын төрагасынын орун басары Алмаз Асанбаев, "Замандаш" ассоциациясынын координатору Азамат Айтбаев жана кыргызстандык мигранттардын Красноярскидеги диаспорасынын жетекчиси Назгүл Батаева катышты.
“Азаттык”: Алмаз мырза, ушул тапта Кыргызстандын канча жараны кайсы өлкөлөрдө мигрант болуп жүрөт? Анын ичинен Евразия экономикалык биримдигине кирген өлкөлөрдө канча мигрант бар?
Алмаз Асанбаев: Кыргызстандыктардын миграция агымы мурдатан эле Орусия менен Казакстанда көбүрөөк болчу. ЕАЭБга киргенден кийин бул агымдын көлөмү көбөйө баштады.
Мигрант коопсуздугун ким ойлойт?
Мигрант коопсуздугун ким ойлойт?
Чет жерде чогулуп иштеген мигранттардын коопсуздугу кантип көзөмөлдөнөт? Бөтөн өлкөдө аларды күтүп турган тобокелчиликтер кайсылар? Кыргыз бийлиги чет жерде жүргөн жарандардын коопсуздугу боюнча кандай аракеттерди көрүп келүүдө?
2016-жылдын башында Орусияда жүргөн мигранттын расмий саны 520 миң адам болсо, 2016-жылдын ичинде 623 миң адам деп катталды. Бул чек арадан өткөн каттоонун эсебинде алынды. Казакстанда жүргөндөрдүн расмий саны мурда 85 миң адам болчу, 2016-жылы алардын саны 114 миң болду. Буга ал жакта айлыктын көптүгү башкы себеп.
Мигранттарды кыйнаган башкы көйгөй - каттоого туруу. Себеби бир батирди 10-15 адамга берип, бирок эч кимди каттабай коюшат. Биздин жарандар да биригип, 15-20 адам болуп катталбастан эле батирге чыгып алышат.
Орусиянын Саламаттык сактоо министрлиги медициналык милдеттүү камсыздандырууну киргизген. ЕАЭБнын алкагында киргизилген бул талап биздин муктаждыкка туура келет. Мындай макулдашуу бардык тараптардын талкуусунун негизинде пайда болгон. Ага ылайык эмгек келишимин сөзсүз түзүп, анан медициналык камсыздандыруу салыгын төлөп турушу керек.
“Азаттык”: Азамат мырза, “Замандаш” ассоциациясы миграция күч алгандан бери чет жерде иштеген кыргыз жарандарынын укугун коргоо менен алектенет эмеспи. Айрым эксперттер мурдагы жылдарга салыштырмалуу азыр мигранттарды бейпайга салган проблемалар азайды деп жатышат. Мунун чындыгы барбы? Евразия экономикалык биримдигине киргенден кийин Орусия менен Казакстанда иштеген мигранттардын укугу жакшы корголо баштады деп айта алабызбы?
Азамат Айтбаев: Дүйнө жүзү боюнча ар бир жетинчи адам мигрант болуп жүрөт. Алардын арасында Кыргызстандын жарандары да бар жана алардын негизги максаты - иштеп, акча табуу. Миграция жөнүндөгү эл аралык мыйзамдардын негизинде миграциянын агымы өзгөрүп жатат. Ага ылайык кыргыз мигранттарынын агымы да өзгөрүп, азыр Батыш өлкөлөрүнөн тышкары араб мамлекеттерине кетүү тенденциясы башталды.
Ал эми ЕАЭБнын алкагында мигранттар боюнча кабыл алынган мыйзамдар аз-аздап аткарыла баштады. Биздин мигранттардын укугу жакшы корголо баштады деп айткандан мурун мекендештердин жүрүм-туруму, кесиптик мүмкүнчүлүгү, маалымдуулугу, сабаттуулугу жана ошол мамлекеттердин мыйзамдарын аткаруусу чоң проблемага айланды. Мыйзамда так жазылган талаптарды аткарбагандыктан өздөрүнө көйгөй жаратып алып жатышат.
“Азаттык”: Назгүл айым, сиз Красноярскиде жашаган кыргыз диаспорасынын жетекчиси катары айтсаңыз, ал жердеги кыргыздардын башкы көйгөйү эмне? Ошондой эле жергиликтүү элди кыргыз мигранттардын кандай сапаты тажатат?
Назгүл Батаева: Мигранттар кез келген проблемалар бардык жерде бирдей, бирок биздин жарандар кабылып жаткан кыйынчылыктар сабатсыздыкка байланыштуу болуп жатат.
ЕАЭБга киргенден кийин кыргыз жарандарына ишке орношууда бир топ жеңилдиктер берилди. Аны биздин жарандарыбыз түшүнбөй, орусиялык жарандарга берилген жеңилдиктердин бардыгына укуктуубуз деген ойдо болуп жатышат.
Орусия: мигранттардын "батир бизнеси"
Орусия: мигранттардын "батир бизнеси"
Жумуштун табылышына жараша кең Москвада көчүп-конуп жашаган мигранттар үчүн эң көйгөйлүү нерсе – батир маселеси.
Биздин жарандар Орусияга барганда бир нече категорияга бөлүнөт. Алардын ичинен эмгек мигранттарын бушайманга салган көйгөйлүү маселе - эмгек келишимди түзбөгөндүгү. Эгер эмгек келишими түзүлбөсө алар социалдык камсыздоого укуктуу болушпайт. Биздин мекендештер ушул талапты билбегендиктен өз укуктарын коргой алышпайт. Мисалы, бизге коңшу мамлекеттерден барган мигранттар иштөө үчүн патент алууга милдеттүү. Ал эми биздин мигранттар патентсиз эле иштей алышат. Аны билбеген мигранттар иш берүүчүгө эмгек келишимин түзөлү деп талап кое алышпайт. Алар эмгек келишими болсо каттоо мөөнөтү узартыларын да билишпей, ортомчулар аркылуу мөөнөтүн узартышып, чыгымга да, моралдык жактан кыйынчылыкка да дуушар болушат.
ЕАЭБга кирген мамлекеттердин жараны катары кыргыз мигранттарына ушундай жеңилдик бар экенин орусиялык иш берүүчүлөрдүн бардыгы эле биле беришпейт. Анан Орусиянын Ички иштер министрлиги каттоодон өткөнүн текшере келгенде жасалма болуп чыгып, өлкөдөн чыгып кетүүгө же жаза тартууга мажбур болушат. Эмгек келишими болбосо медициналык камсыздандыруу менен да камсыз боло алышпайт. Биздин мигранттар ушуну билсе жакшы болот эле.
