Бир нече жыл мурун байлыгы 200 миллион долларга жетет деп эсептелген Назарбаевдин небереси Нурали Алиев яхта сатуу менен алектенген Baltimore Alliance Inc. компаниясынын ээлеринин бири экени аныкталды.
Астана шаарынын мэринин орун басары болгон, Назарбаевдин мураскери катары да аталып жүргөн Алиевге байланыштуу жаңылык Казакстанда кандай кабыл алынды? Казакстандык саясат талдоочу Расул Жумалы "Азаттыкка" маек курду.
"Азаттык": Нурали Алиевдин “Панама-гейтте” аты аталышына казак коомчулугу кандай реакция кылды?
Казакстанда бийликке жакын адамдар, топтор укмуштуудай байып кеткени белгилүү. Ал байлыгын Казакстанда эмес, сыртка чыгарууга ашыгат. Бул 90-жылдардан бери келаткан тажрыйба.
Расул Жумалы: Реакция, кандайдыр бир толгонуу Казакстанда болгон жок. Бул таңкалычтуу деле эмес. Бирок мындай кайдыгерлик өкүнтөт. 10-20 жыл жемкорлукка аралашып жашап келаткан, демократиясы жок эл буга көнүп бүткөн.
"Азаттык": Жергиликтүү же бийликке баш ийген маалымат каражаттарында да таптакыр айтылган жок окшойт?
Расул Жумалы: Ооба, мүмкүн болушунча байкабоого, көрбөөгө тырышты. Эми алардын өздөрүнүн ички цензурасы бар. Чагылдырууга тыюу салынган нерселери бар.
"Азаттык": Алиев президент Назарбаевдин небереси экени, жаш туруп эле ашкере байлык топтошу, алардын офшордон чыгып жатышы мунун артында президенттин карааны турат дегенди туюндурабы?
Расул Жумалы: Менимче, эл башынын түз тапшырмасы жок чыгаар. Бул жана айткандай, жылдап катмарланган коррупциялык көрүнүш. Коомчулук мындай ченемсиз каражаттардын кайдан алынып, кайдан пайда болуп жатканынан кабардар. Аны көбү билет. Бирок ачык айтууга, талкуулоого эрки жок. Себеби, коомдогу коркунуч, репрессиялардан сестенүү сыяктуу маселелер бар. Ошондуктан катардагы адам болобу же бийликтеги кишиби билип турса да үн катпайт. Коркот.
"Азаттык": Нурали Алиевди президенттик тактынын мураскери атап жүрүшөт. Ушундай маалыматтардан кийин Назарбаев буга кандайдыр чара көрүшү мүмкүнбү?
15 миллион жашоочусу бар Москвада бирин-экин гана адам Кызыл аянтта пикет жасагандай болду. Калганы жымжырт. Авторитардык коомдун аянычтуу жагдайы ушул.
Расул Жумалы: Менимче, эч кандай көңүл бурбайт. Себеби, бул биринчи жагдай эмес. Сырттагы түрдүү банктык эсептер, алардын тек-жайы тууралуу күдүк пикирлер Казакстанда жыл өткөн сайын эле пайда болот. Беш, он жыл мурда мындай нерселер көтөрүлгөн. Алардын ичинде Нурали Алиевдин акесине, апасына, агасына байланыштуу маселелер көтөрүлгөн. Бирок андан кандайдыр бир чечимдер, чаралар көрүлгөнүн байкаганыбыз жок.
"Азаттык": Офшордо ушундай маалыматтар көп экени айтылат. Анын ичинде борборазиялык аткаминерлердин ысымдары дагы аталары күтүлүүдө. Кандай деп ойлойсуз, казакстандыктар же президенттин айланасындагы адамдарга байланыштуу дагы чыгышы мүмкүнбү?
Расул Жумалы: Мүмкүн. Айтып кеткендей, буга чейинки жылдары да көп болгон. “Казак-гейттен” баштап канча былык чыкты. Казакстанда бийликке жакын адамдар, топтор укмуштуудай байып кеткени белгилүү. Ал байлыгын Казакстанда эмес, сыртка чыгарууга ашыгат. Бул 90-жылдардан бери келаткан тажрыйба. Демократиясынын чамасы чак, коомунун аң-сезими уйкудагы мамлекеттердин шору бул.
Панама боюнча маалымат жалгыз эле Казакстанда эмес, Азербайжанда да чыкты. Эч ким унчукпады. Орусия да аралашты. 15 миллион жашоочусу бар Москвада бирин-экин гана адам Кызыл аянтта пикет жасагандай болду. Калганы жымжырт. Авторитардык коомдун аянычтуу жагдайы ушул. Бул бүгүнкү чындык.
