Кубат Оторбаев: Өкмөттүн ичинде Маданият, маалымат жана туризм министрлиги санарипти киргизүү боюнча негизги ишти жүргүзүп жаткан министрликтердин бири болуп эсептелет. Менин оюмча, эң чоң түшүнбөстүк менен баш аламандык - ушул убакка чейин ошол социалдык деген пакетке телеканалдар кандай критерийлер менен тандалып алынаары иштелип чыккан жок. Ошол министрлик буга байланыштуу токтом токугандай болду, бирок ал дегеле так эмес.
Ошондон улам чет элдиктерди кошуу-кошпоо өңдүү ушундай маселелер чыгып атат. Менимче, критерийде тил, мамлекеттин коопсуздугу, контентти толтуруу, жергиликтүү рынокто иштөө шарттары, жарнактар боюнча маселелердин бардыгы комплекстүү каралышы керек болчу. Андай болбогон үчүн артынан кошо коймойлордун башы кылтыйып атат. Бул туура эмес.
“Азаттык”: Демек бул Орусия тараптын демилгеси эмес, контентти толтуруу, башка өксүктөрдү жабуу максатындагы жергиликтүү аракеттердин бир көрүнүшүбү?
Кубат Оборбаев: Орусия кызыкдар деп ойлойм. Орусиянын бул жерде бир нече телеканалы бар. Социалдык пакетке өткөндө эл ошол каналдарды көрбөй калат деп кооптонуп атышат. Бул туура эмес.
Экинчиден, эки ай мурда Кыргызстан чет элдиктерге бекер эле бир мультиплексти кармата берет деген дагы бир маалымат таратышкан. Кийин аны төгүнгө чыгаргандай болду. Бирок мунун баары чоң оюн болуп атканынан кабар берет.
Мультиплекс, социалдык пакет Кыргызстандын кен байлыктары, суусу, аба мейкиндиги сыяктуу эле эң чоң байлыгы. Ошондуктан буга этият мамиле керек. Таптакыр эле бекер беребиз деген туура эмес. Анткени биз анчалык бай мамлекет эмеспиз. Ошондуктан кайсы бир чоң оюндар жүрүп атабы же кимдир бирөөлөр бирөөлөрдүн колун толгоп жатабы – таң калычтуу.
Мен билгенден мындай тажрыйба бир да мамлекетте жок. Алар соцпакетке кириш үчүн бул жерде каттоодон өтүшү керек. Эмне үчүн менчик жана мамлекеттик каналдарга коюлуп аткан талаптар ошол эле чет элдиктерге коюлбайт?
“Азаттык”: Соцпакетке кирүү дымагы бар жергиликтүү каналдардын жагдайы кантип атат? Алар кандай шарттар менен кирип атат же кире албай калып атышат?
Кубат Оторбаев: Социалдык пакетке бюджеттен каржыланган телеканалдар кирет деп айтылган. Ага мен иштеп турганда ачылган “Маданият”, “Баластан”, “Музыка” каналдары, КТРКнын өзүнүн Биринчи каналы, Бешинчи канал, “Пирамида”, областтык каналдар, ЭлТР, ЭлТРдин “Ден соолук” каналы кирери белгиленген. Аларга “Мир” да кошулган. “Мир” - дээрлик Орусиянын каналы. Анда бир күндө кыргыз жыттанган үч мүнөттүк бир берүү кетсе кетет, кетпесе жок. Ушу деле Орусия үчүн жетиштүү.
Экинчиси - менчик 22 телеканал бар экен. Ошолор биригип эки мультиплекске ээ болушкан. Өкмөткө рахмат, чынында аларды менчик телеканалдарга бекер берди. Бирок ошол телеканалдар сигнал тарата турган жабдыктарды курабыз деп акча чогултушуп, кыйналып-кысталып жаткан убагы.
Мультиплекс, социалдык пакет Кыргызстандын кен байлыктары, суусу, аба мейкиндиги сыяктуу эле эң чоң байлыгы.
Мамлекетибиз, өкмөтүбүз ашып-ташып, чет элдиктерге мультиплекстерди бекер берип аткан болсо, ошол менчик каналдарга бекер болбосо да, жеңилдетилген кредит түрүндө деле беш-он жылга каражат бөлсө азыркыдай кыйналыш болбойт эле.
“Азаттык”: Маселенин дагы бир өңүтү - орусиялык телеканалдардын келиши маалымат коопсуздугуна шек келтирет деп чочулагандар да бар...
Кубат Оторбаев: Орусиянын каналдары бир мамлекетти жөн эле титиретип коюуга кудурети жетерин 2010-жылы көрбөдүкпү. Ошол ОРТ, РТР каналдары үч мүнөттүк, жыйырма мүнөттүк атайын репортаждарды бир нече жолу бергенден кийин түшпөс хан болуп отурган Бакиевдердин алапайы эки күндө кетти. Ошондуктан биз алды-артыбызды карап иш кылышыбыз керек.
Экинчиден, жакшы контенттин артында кандай саясат жүрүп атат? Ошону да ойлонуш керек. Кыргызстандын каналдары Орусиянын эле эмес, Американын, Батыштын, анын ичинде “Азаттыктын” материалдарынан кем эмес материалдарды бергенге кудурети жетет.
“Азаттык”: Эми даярдык маселеси. Белгиленген убактысында санариптик телеберүү ишке киреби?
Кубат Оторбаев: Мен санап өткөн соцпакеттеги каналдарды таратуу милдетин Кыргызтелеком менен Байланыш министрлиги мойнуна алган. Мен уккан акыркы кабарга караганда алар жыйырма жерге сигнал таратуучу станцияларды коюптур. Менчик каналдар деле, Кыргызтелеком деле жетишпей жатат.
Бул жерде Өзбекстан менен Казакстан 17-июнга даяр болуп, санариптик сигналдарды дароо кошсо, чек арадагы аналог телекөрсөтүүнү өчүрүүгө кыргыз тарап аргасыз болот. Бул Ош, Жалал-Абад, Баткен, Талас аймактарына тиешелүү. Ысык-Көл, Нарын облустарын болсо эки жылдан кийин өткөрсө деле эч нерсе болбойт. Бирок былтыртан бери тест түрүндө көрсөтүүлөрдү берип жатканына караганда даярбыз го деген ойдомун.
