Мунайга баанын арзандашы жана Украина чатагына байланыштуу Орусияга киргизилген санкциялар орус экономикасынын быйылкы жылы төмөндөшүнүн негизги себептери катары аталууда. Европа өнүктүрүү банкынын божомолу боюнча Орусиянын ички дүң продукциясы быйыл дээрлик 5% төмөндөйт. Дүйнөлүк банк жана Эл аралык валюта кору 3% тегерегинде төмөндөйт деген божомолду айтууда. Орусиядагы эң таанымал жана абройлуу финансист Алексей Кудрин Орусиянын экономикасы 4% төмөндөйт деп жатат.
Орусиянын финансы-экономикалык жактан алсыздануусу Кыргызстанга эки жактан терс таасирин тийгизери же тийгизе баштаганы байкалууда.
Биринчиден, эмгек мигранттарынын акча которуусу кыскарып, республиканын ички базарына терс таасирин тийгизе баштады. Экинчиден, мамлекеттер аралык келишим-долбоорлордун аткарылышын татаалдантууда. Маселен, азыркы кезде эле Жогорку Нарындагы ГЭСтердин каскадын каржылоодо олуттуу проблемалар чыгып жатканы кабарланган. Белгилүү болгондой, ГЭСтерди куруу жана ага каржы табуу “Русгидрого” жүктөлгөн. “Русгидро” рубль менен эсеп жүргүзүп, анын негизинде насыя тартууну көздөп жаткан. Рублдин кунунун кетиши ал насыянын да өлчөмүн эки эсеге көбөйтүүдө.
Эл аралык валюта корунун Жакынкы Чыгыш жана Борбор Азия боюнча департаментинин башчысы Юха Кяхконен Орто Азия мамлекеттери Орусиядагы рецессиядан көбүрөөк жабыркайт деп билдирүүдө. Анын пикиринде, Кыргызстан жана Тажикстан сыяктуу мунай заттарын импорттоочу өлкөлөр мунайдын арзандоосунан жеңилдик алышат. Бирок аны Орусия кризиси жана анын айынан эмгек мигранттарынын аз акча которуусу алып келген зыян басып кетет.
Кыргызстандын өкмөт башчысы Жоомарт Оторбаев өкмөт азырынча бул эки фактордун таасири кандай болорун биле албай жатканын билдирген эле:
- Биз азыр өзүбүз күйүүчү майга баанын арзандашына кандай реакция кылууну билбей турабыз. Бир жагынан биз импорттун арзандашына кубанышыбыз керек. Экинчи жагынан биз көп жагынан көз каранды болгон кошуна базарлар - Орусия менен Казакстан экономикалык өсүш боюнча болжолду кескин төмөндөтүп жатышат. Алар бюджетин өзгөртүүдө. Мунун баары ал базарларды тейлеген бизге таасирин тийгизет. Ошондуктан бир жагынан инфляциянын төмөндөөсү менен оң жагдай болот, экинчи жагынан кошуна базарларда абалдын начарлашы бизге таасирин тийгизет.
Кыргыз өкмөтү быйылкы жылы экономикалык өсүштү 6.2% жеткирүүнү болжогон. Эл аралык валюта кору аны 1.3% төмөндөтүп, 4.9% өсүш болот деп болжоп жатат. Бирок да республиканын Экономика министрлиги адаттагыдай эле үч сценарийди карап, аны оптимисттик, пессимисттик жана базалык сценарий деп бөлүп кароодо. Аталган министрликтин макроэкономикалык башкармалыгынын башчысы Насирдин Шамшиевдин айтымында, алардын бирөөсү да тандалып алына элек. Ошол эле учурда Кыргызстан экономикасы үчүн тобокелчиликтер абдан көбөйгөнүн белгилеп, 2-3% тегерегинде гана өсүш болушу мүмкүндүгүн билдирди:
- Кээ бир эсептер боюнча төмөн түшпөсөк дагы өсүш 2-3% болушу мүмкүн. Орусиядагы кырдаалды эске алып жатабыз. Башка абалдар дагы бар. Сомдун рублге болгон курсу дагы таасирин тийгизет. Мигранттардын көпчүлүгү кайтып келиши да мүмкүн. Мына ушул факторлордун баарын иликтеп жатабыз. Ошондуктан тобокелчиликтер абдан көп.
Насирдин Шамшиевдин айтымында, экономиканын кандай өсүшү боюнча божомолдорду тактоо март айына чейин уланат.
Экономист Азамат Акелеевдин айтымында, Орусия кризисинин Кыргызстанга терс таасири бул өлкөгө болгон аба каттамдарынын азайуусу, эмгек мигранттарынын акча которуусунун 40% кыскаруусу аркылуу байкала баштады. Кыргызстан үчүн пайда болгон оң жагдай тууралуу Акелеев буларды айтты:
- Кризис убагында арзаныраак кийим-кечелер, тамак-аштар көбүрөөк сатыла баштайт. Мына ушундай оң мүмкүнчүлүктөрдү биздин ишкерлер пайдаланып кете алабы? Анан күтүлүп жаткан бажы төлөмдөр көбүрөөк түшөбү, жаңы түзүлүп жаткан фонддор менен бюджеттик акчалар көбөйөбү деген суроолор ачык турат. Биздин экономикабыздын көлөмү абдан кичине. Ага булар кандай эффект берет... Терс таасирлери байкала баштады, оң таасирлери байкала элек.
Азамат Акелеев өкмөт кризиске каршы программасын жана иш чараларын иштеп чыгышы керектигин кошумчалады.
