Баарын өзү чечкен мамлекет башчысы
Жаңы жылдык майрамдардан кийин президент Алмазбек Атамбаев өлкөдө маселени ким чечерин дагы бир ирет көрсөтүп, мамлекеттик жана өкмөттүк иштерде активдүүлүгүн күчөттү.
Маселен, мамлекет башчысы 3-январда энергетика жана өнөр жай министри Кубанычбек Турдубаевди кабыл алып, жаңы жылдык майрамдарда энергетика тармагынын иши тууралуу маалымат алды. Ошондой эле энергетика тармагындагы ири долбоорлордун аткарылышын да талкуулады.
5-январда президент каржы министри Ольга Лаврованы кабыл алып, быйылкы жылдын бюджети, макроэкономикалык туруктуулукту камсыздоо боюнча маселени көтөрдү.
6-январда “Кыргыз темир жолу” улуттук компаниясынын жетекчиси Аргынбек Малабаевди кабыл алып, кыргыз-кытай темир жолун куруунун түрдүү варианттарын талкуулады.
Соңунда 8-январда энергетика жана өнөр жай министри Кубанычбек Турдубаев жана энергетика тармагында тариф саясатына жооптуу отун-энергетика тармагын жөнгөрүү боюнча мамлекеттик агенттиктин башчысы Нурбек Элебаевди кайра кабыл алып, керектөөчүлөргө тарифтерди төмөндөтүүнү тапшырды. Бул президенттин жума ичиндеги иштеринин толук эмес тизмеси.
Өкмөт жана өкмөт башчы болсо түз милдетине кирген мындай иштерде пассивдүү бойдон кала берүүдө. Бул абал Кыргызстанда бийликти бөлүштүрүү, парламент жана өкмөттүн ролун күчөтүү сыяктуу реформалардын чабалдыгын көрсөтөт.
Президент Алмазбек Атамбаев экономикалык маселелерге аралашуусун жана чечүүсүн кандай болбосун баарына мамлекет башчысы жооп берери менен түшүндүргөн.
Саясат таануучулар жана эксперттер президенттин активдүүлүгүн өкмөттүн алсыздыгы менен байланыштырууда. Экономика илимдеринин доктору Жумакадыр Акенеев мына ошондой ойдо:
- Экономиканын үстүнөн негизинен өкмөт иштеш керек. Тилекке каршы өкмөт өзүнүн милдетине кайдыгер мамиле кылып, парламент да жакшы иштебей жатат. Тышкы саясатты президентке берген мыйзам чыгарылган, ошого байланыштырып президент тышкы саясат эле эмес, экономика бүт бардыгын өзү чечип жатат. Президенттин киришүүсү менен анча-мынча жыйынтыктар да болуп жатат.
Жумакадыр Акенеевдин пикиринде, өкмөт жана парламенттин алсыздыгына байланыштуу президенттин ыйгарым укугунун мөөнөтү бүткөнчө ушундай абал сактала берет. Эгерде күздөгү парламенттик шайлоодон кийин абал өзгөрбөсө.
Саясат таануучу Бакыт Бакетаев президент жоопкерчилигин түшүнгөнгө байланыштуу активдүү иш жүргүзүүдө дейт:
- Президент азыр бир нерсени түшүнүп жатат, эгерде биздин мамлекетте, коомдо бир нерсе болсо, баары бир президенттен сурайт. Ошон үчүн өзү өкмөттүн ишине киришип, Жогорку Кеңешке да киришип, баарын өзү көзөмөлдөгөнгө киришти. Бирок өзү жалгыз мамлекеттин бардык ишин тартып кете албайт. Өкмөт өзүнүн ишин аткарыш керек, Жогорку Кеңеш өзүнүн ишин аткарыш керек. Оппозиция өзүнүн ишин аткарыш керек. Бизде болсо Атамбаев өзү оппозиция, өзү пропозиция, өзү өкмөт, өзү Жогорку Кеңеш болуп жатат. Каалоосу жакшы. Бирок бул натыйжалуубу деген суроо элде туулуп жатат.
Бакыт Бакетаевдин пикиринде, өкмөт өзүнүн милдетин дурус аткара албай жаткандыктан президент ага киришүүгө аргасыз болууда. Муну Бакетаев Жоомарт Оторбаевдин өкмөттө өз командасынын жоктугу менен да байланыштырды.
Тариф саясатындагы ийкемдүүлүк
Президент электр энергиясына тариф саясатында ийкемдүүлүктү көрсөтүүгө өтүүдө. Мындай саясат тармактын финансы-материалдык келечегине кандай таасир этерин айтуу кыйын. Бирок ал өлкөдөгү социалдык нааразылыкты алдын-алууга карата пайдаланылууда.
Белгилүү болгондой энергетикалык кризиске байланыштуу бийлик Казакстандан 1 млрд. киловатт саат электр энергиясын сатып алууда. Анын бир килловат сааты 5 сом 60 тыйын болгондуктан Кыргызстанда электр энергиясына эки түрдүү тариф киргизилген. Маселен, 700 киловатт саатка чейин колдонгондор 70 тыйындан, андан ашкандар 2 сом 5 тыйындан төлөйт.
Тарифтердин мына ушундай формуласы калк ичинде нааразылыкты жаратып, декабрь айында Нарын облусунда бир катар митингдерге алып келгени маалым. Алар тарифтерди төмөндөтүү талаптарын коюшкан.
2010-жылы апрель окуяларынын алдында да электр энергиясына тарифтердин көтөрүлүшү Нарындагы митингдердин бир себеби катары аталган. Бирок бийлик анда ийкемдүүлүктү көрсөткөн эмес болчу.
Алмазбек Атамбаев да адегенде нарындыктардын бүгүнкү күндөрдөгү талаптарына кескин каршы чыккан эле:
- Тарифке нааразыларга мен минтип айтар элем, ошол эле теңир-тоолук туугандарыбыз этин, уюн, коюн беш жыл мурунку баа менен сатып жатабы же башка баа мененби? Анан Нарынга тариф арзандатылсын, башкаларга мурунку бойдон калсын дегенге такыр кошулбаймын. Ачык айтайын, Нарын облусу 23 жылдан бери дотацияда. Ансыз деле Кыргызстан жардам берип атат. Кыргыз эли Нарын облусун, ачык айтканда, багып атат.
Алмазбек Атамбаев Нарындагы митингди "ОБОНчулар" уюштуруп жатканын кошумчалаган.
Бирок жаңы жылдан кийин президент ийкемдүүлүктү көрсөтүп, энергетика жана өнөр жай министри Кубанычбек Турдубаевге жана отун-энергетика комплексин жөнгө салуу боюнча мамлекеттик агенттиктин башчысы Нурбек Элебаевге керектөөчүлөргө тарифти төмөндөтүүнү тапшырды.
Президенттен тапшырма алган күндүн эртеси, 9-январда Кубанычбек Турдубаев жана Нурбек Элебаев маалымат жыйынын өткөрүп, тарифтердин арзандашы боюнча маалымат берди. Алардын айтымында, Казакстандан импорттолгон электр энергиянын көлөмү азайгандыктан тарифтер төмөндөтүлүүдө. Нурбек Элебаев жаңы тарифтер тууралуу буларды билдирди:
- Ошондуктан орточо өлчөнгөн тарифтерди өзгөртүп, кайра эсептеп чыгардык. Февраль айында калк ичиндеги 700 киловатт сааттан ашкан керектөөчүлөргө 1 сом 87 тыйын, бюджеттик керектөөчүлөргө 1 сом 97 тыйын, айыл чарбасына 1 сом 97 тыйын, өнөр жайы 1 сом 97 тыйын, калган керектөөчүлөргө да 1 сом 97 тыйын.
Нурбек Элебаевдин айтымында, эми тарифтер ай сайын өзгөртүлүп турат.
Нарын облусундагы активисттер бийликтин тариф саясатын өзгөртүп жатканына карабай 14-январга белгиленген Нарындагы нааразылык акциясы токтотулбашын билдирүүдө.
Активист Эркин Асаналиев:
- Элдер митингге чыгабыз дегенде эле тыбырчылап калышат. Тарифти бекиткенге чейин эле, күздөн тарта эле кырдаал оор дегенде эмне үчүн карашпайт? Качан эле эл чыкканда ушинтип калышат. Алар тарифин карап антип-минткенче бизде суук болуп жатат да. Ошого биз баары бир нааразыбыз. Анан митинг сөзсүз болот. Ошол митингдин алдына өздөрү келип түшүндүрүп беришсин.
Эркин Асаналиев бийлик тараптан ойлонулуп жаткан компенсация да кенемтени толтура албасын кошумчалады.
Оромпой тепкен ортомчу компаниялар
Калк ичинде энергетика тармагындагы ортомчу компанияларга карата да нааразылыктар айтылып, ал коррупциянын булагы катары бааланып келет. Анын үстүнө бийлик ортомчу компанияларга коюлган тарифтер тууралуу ачык-айкын маалымат берген эмес. Бирок 9-январда Отун-энергетика комплексин жөнгө салуу боюнча мамлекеттик агенттик ортомчу компанияларга электр энергиянын жаңы тарифин жарыялады. 17 ортомчу компаниянын арасында президент Алмазбек Атамбаевдин уулу Сеидбек Атамбаев жетектеген “Автомаш энергия” компаниясы да бар.
Ортомчу компанияларга коюлган тарифтер түрдүүлүгү менен айырмаланат. Маселен, “Димед” аттуу компанияга бир киловатт саат электр энергиясы 21 тыйындан сатылса, калган компанияларга негизинен 70-80 тыйындан тариф коюлган. Президент Атамбаевдин уулу жетектеген компанияга дээрлик 72 тыйындык тариф коюлган. Бул бөлүштүргүч компанияларга коюлган тарифтен жогору. Бирок баары бир пайдалуу жана ыңгайлуу. Анткени калктан башка керектөөчүлөргө Нурбек Элебаев маалымдагандай, февраль айына 1 сом 97 тыйындан тариф коюлган.
