Учурда Кыргызстанда саясий сатира жанры кайрадан жандангандай. Саясий окуяларды тамашага салган куудулдар алар аткарган реприза, интермедиялар канчалык чындыкка жакын фактылар менен келтирилсе, ошончолук көрөрмандардан колдоо таап жатканын айтышат.
Январь айынын аягында кыргыз милициясында митинг-пикет сыяктуу толкундоолор учурунда коомдук тартипти сактоого багытталган атайын полк түзүлүп, ал коомдо кыйла талкууну жараткан эле. Андан он күн өтпөй эле Бишкек сахнасында атайын полк тууралуу жапжаңы юмор чыкты.
Куудул Абдылда Иманкулов тамаша кечеге келген эл канчалык боору эзилип каткырса демек сахнада айтылып жаткандар ошончолук чындыкка жакындыгын айтат:
- Болуп жаткан окуя чын экени үчүн күлүп жатышат да. Эгер калпты айтсак анда эл аны кабыл албайт.
Абдылда Иманкулов учурда Кыргызстанда саясатчылардын образын жаратып жаткан эң мыкты куудулдардын бири деп айтылып келет. Анын борбордогу өткөн жума күнкү тамаша-концертине билеттер толугу менен сатылып кеткен. Ал эми 24-февралда Ош шаарындагы концертине билеттер бир жума мурда сатылып кеткендигине байланыштуу, нааразычылыктар жаралып уюштуруучулар кошумча сеанс коюууга аргасыз болушту:
- Мына бүгүнкү Оштогу концертке билеттер бир жума мурда сатылып бүтүптүр. Эл келип тополоң кыла баштагандыктан биз кошумча кечки саат 10го сеанс уюштурууга аргасыз болдук.
Демек маркетинг эчак иликтенип, аудитория “саясатташкан” тамашаны гана каалап калганы айдан ачык.
Бирок акыркы күндөрү куудулдар куйкуму кимге багытталып жатканын ачык эле айтып жиберген учурлар көбөйүп жатканын куудул Борончу Кудайбергенов жашырган жок:
- Тамашанын жол-жобосунда кыйытып айтыш керек деген жери бар эле. Бизде акыркы мезгилде ачык эле айтып ийген учурлар болуп жатат.
"Сатира чындыкка жакын болсо, анда оппозициядан айырмасы эмнеде?”- деген суроо коомчулуктун да тынчын бузуп келет. Бул суроого куудулдардын арасында саясатка эң жакыны, эл арасында “өзүнүн тамашасын саясий күч катары колдонуп жүрөт” деп айтылып келген Борончу Кудайбергенов сахна менен өзүнүн саясий амбициясын аралаштырбоого аракет кылаарын айтып, жооп узатты:
- Эл талап кылып жаткан нерселерди айтсаң эле “сен оппозиция экенсиң!” деп айтышат. Чындыгында биз тигил же бул саясий күчтүн рычагы болуп калбайлы деп дайыма орток позицияны карманабыз. Менин тамашаларымдын арасында элдин кемчилигин айткан учурларым да бар.
Шакабачылардын жашоосу бийликтин куугунтуктоолору менен да коштолуп келет. Борончу Кудайбергенов кээде жумшак, кээде түздөн-түз коркутуулар да болуп турганын жашырбайт:
- Кээде катуу эле кысым болуп калат. “Жөн жүрбөсөңөр тыйып коёбуз!” - деп көп эле жолу айтышат. Менин оюмча, азыр мурдагыга караганда бийлик кысымы күчтүрөөк.
Ошол эле учурда тоталитардык бийлик бийлеп турган кошуналардын ортосунда кыргыз сатирасы бейиште жашап жатат дегендер да бар. Куудул Абдылда Иманкулов Акаев доорунда гана бир жолу кысымга кабылганын эстейт:
- Эсимде, Акаевдин мезгилинде менин концертиме билет сатылып бүтүп калган. Анан эле “Өрт кызматынан келдик. Бул имаратта иш-чара өткөрүү коркунучтуу болуп жатат. Силер өрт коопсуздугун сактабай жатасыңар” деп филармонияны жаап салышкан. Ошондон бери мага эч кандай бийлик жактан тоскоолдук боло элек. Бул да болсо бизде кошуна өлкөлөргө караганда сөз эркиндиги, демократия бар экендигинен кабар берет.
Сөз эркиндиги Кыргызстанда саясий сатиранын келечегин кыйла бекемдеп койгондой. Муну жаш муундун арасында кадыр-барк күтүп калган “Тамашоу” деп аталган студенттик таймаштарга катышып жаткан командалардын саясий интермедияларынан да байкаса болот.
Январь айынын аягында кыргыз милициясында митинг-пикет сыяктуу толкундоолор учурунда коомдук тартипти сактоого багытталган атайын полк түзүлүп, ал коомдо кыйла талкууну жараткан эле. Андан он күн өтпөй эле Бишкек сахнасында атайын полк тууралуу жапжаңы юмор чыкты.
Макаланын радио версиясы
Куудул Абдылда Иманкулов тамаша кечеге келген эл канчалык боору эзилип каткырса демек сахнада айтылып жаткандар ошончолук чындыкка жакындыгын айтат:
- Болуп жаткан окуя чын экени үчүн күлүп жатышат да. Эгер калпты айтсак анда эл аны кабыл албайт.
Абдылда Иманкулов учурда Кыргызстанда саясатчылардын образын жаратып жаткан эң мыкты куудулдардын бири деп айтылып келет. Анын борбордогу өткөн жума күнкү тамаша-концертине билеттер толугу менен сатылып кеткен. Ал эми 24-февралда Ош шаарындагы концертине билеттер бир жума мурда сатылып кеткендигине байланыштуу, нааразычылыктар жаралып уюштуруучулар кошумча сеанс коюууга аргасыз болушту:
- Мына бүгүнкү Оштогу концертке билеттер бир жума мурда сатылып бүтүптүр. Эл келип тополоң кыла баштагандыктан биз кошумча кечки саат 10го сеанс уюштурууга аргасыз болдук.
Демек маркетинг эчак иликтенип, аудитория “саясатташкан” тамашаны гана каалап калганы айдан ачык.
Бирок акыркы күндөрү куудулдар куйкуму кимге багытталып жатканын ачык эле айтып жиберген учурлар көбөйүп жатканын куудул Борончу Кудайбергенов жашырган жок:
- Тамашанын жол-жобосунда кыйытып айтыш керек деген жери бар эле. Бизде акыркы мезгилде ачык эле айтып ийген учурлар болуп жатат.
"Сатира чындыкка жакын болсо, анда оппозициядан айырмасы эмнеде?”- деген суроо коомчулуктун да тынчын бузуп келет. Бул суроого куудулдардын арасында саясатка эң жакыны, эл арасында “өзүнүн тамашасын саясий күч катары колдонуп жүрөт” деп айтылып келген Борончу Кудайбергенов сахна менен өзүнүн саясий амбициясын аралаштырбоого аракет кылаарын айтып, жооп узатты:
- Эл талап кылып жаткан нерселерди айтсаң эле “сен оппозиция экенсиң!” деп айтышат. Чындыгында биз тигил же бул саясий күчтүн рычагы болуп калбайлы деп дайыма орток позицияны карманабыз. Менин тамашаларымдын арасында элдин кемчилигин айткан учурларым да бар.
Шакабачылардын жашоосу бийликтин куугунтуктоолору менен да коштолуп келет. Борончу Кудайбергенов кээде жумшак, кээде түздөн-түз коркутуулар да болуп турганын жашырбайт:
- Кээде катуу эле кысым болуп калат. “Жөн жүрбөсөңөр тыйып коёбуз!” - деп көп эле жолу айтышат. Менин оюмча, азыр мурдагыга караганда бийлик кысымы күчтүрөөк.
Ошол эле учурда тоталитардык бийлик бийлеп турган кошуналардын ортосунда кыргыз сатирасы бейиште жашап жатат дегендер да бар. Куудул Абдылда Иманкулов Акаев доорунда гана бир жолу кысымга кабылганын эстейт:
- Эсимде, Акаевдин мезгилинде менин концертиме билет сатылып бүтүп калган. Анан эле “Өрт кызматынан келдик. Бул имаратта иш-чара өткөрүү коркунучтуу болуп жатат. Силер өрт коопсуздугун сактабай жатасыңар” деп филармонияны жаап салышкан. Ошондон бери мага эч кандай бийлик жактан тоскоолдук боло элек. Бул да болсо бизде кошуна өлкөлөргө караганда сөз эркиндиги, демократия бар экендигинен кабар берет.
Сөз эркиндиги Кыргызстанда саясий сатиранын келечегин кыйла бекемдеп койгондой. Муну жаш муундун арасында кадыр-барк күтүп калган “Тамашоу” деп аталган студенттик таймаштарга катышып жаткан командалардын саясий интермедияларынан да байкаса болот.
