Кыргызстан менен Тажикстан энергетика тармагында кызматташа алат.
Тагдырлаш, көйгөйү бир кошуналар
Кыргызстан менен Тажикстан дипломатиялык мамиле түзүлгөндүн 20 жылдыгын белгилеп жатат.
Кыргызстан менен Тажикстан 1993-жылы январда дипломатиялык мамиле түзгөн. Дипломатиялык мамиленин жыйырма жылдыгын белгилеп жаткан эки өлкө көп жагынан окшош. Эки мамлекет тең социалдык-экономикалык кыйынчылыктардан арыла албай келатат. Бул өлкөлөр мунай, газга жакыр, бирок гидроэнергетикалык ресурска, сууга бай.
Энергетикалык маселелерин чечүү үчүн ири гидроэнергетикалык долбоорлорду турмушка ашырууга умтулуп келишет. Маселен, Кыргызстан Камбар-Ата ГЭСин, Тажикстан Рогун ГЭСин курууга аракеттенүүдө. Бул аракеттер Ташкендин каршылыгына туш болуп келатканы маалым. Транспорт, коопсуздук жагынан да Бишкек менен Дүйшөмбү окшош абалда.
Эки мамлекет тең ири саясий, опурталдуу окуяларды башынан өткөргөн. Мисалы, Тажикстан жарандык согуштан көп зыян тартса, Кыргызстан ыңкылаптардан туруктуулукка өтө албай келатат. Андай ыңкылапчыл көрүнүштөрдү тажик жетекчилиги кыртышы сүйбөгөнү да белгилүү.
Кыргызстандын Тышкы иштер министрлигинин маалыматы боюнча, эки өлкөнүн соодасы өсүү жолунда. Мисалы, мурунку жылдары эки тараптуу сооданын көлөмү 20 млн. доллардын тегерегинде болсо, акыркы жылдары ал 40 млн. долларга жакындап баратат.
Жол, транспорт багытында кызматташууда Кыргызстандын ролу жогору дейт Тышкы иштер министрликтин маалымат катчысы Нуржигит Кадырбеков:
- Азыркы мезгилде Дүйшөмбү-Хожент аркылуу Кыргызстанга жол салынып, Кыргызстандын Тажикстанды Орусия, Казакстан, Кытай менен байланыштыра турган коммуникациялык-транзит катары да мааниси өскөнү турат.
Бул функцияны Кыргызстан азыркы мезгилде да кайсы бир деңгээлде аткарып келатканы белгилүү.
- Бул эки өлкө Борбор Азияны 90% суу менен камсыз кылат. Ошондуктан эки өлкө гидроэнергетика тармагында келишимге келип, бир энерго алкак түзсө болот эле. Учурунда ошондой келишим Акаев жана Эмомали Рахмондун ортосунда болгон. Ошол энерго алкакты түзүп, биргелешип иштесек болот. Анткени Пакистан, Индия, Иран деген мамлекеттер электр энергиясына өтө муктаж.
Мургабда жашаган памирлик кыргыздар
Ниязов ошондой эле энергияны көп талап кылган аллюминий, жез, коло өндүрүү сыяктуу өнөр жайын өнүктүрүүдө да кызматташууга мүмкүнчүлүк бар экенин кошумчалады. Ал эми коопсуздук багытында кызматташуу эки тарапка тең пайдалуу дейт Ниязов:
- Бул өтө керектүү нерсе. Бул жөнүндө суроо да болбош керек. Эки өлкө жакын, көп жагынан окшош. Бул экөө биргелешип коопсуздук маселесин чечсе, абдан туура болот эле.
Кыргызстан менен Тажикстандын ортосунда айрым чечилбеген маселелер да бар. Маалым болгондой, эки өлкө чек араларын аныктап бүтө элек. Андан сырткары маданий байланыштар үзүлүп калды дейт журналист Мырзахалим Каримов:
- Мурдагы маданий-достук байланыштар алыстап кетти. Мисалы, илгери Тажикстандын Кыргызстандагы, Кыргызстандын Тажикстандагы маданият күндөрү өтчү. Ушул адабият, маданият майрамдары эки элди аябай жакындаштырып, бириктирип турчу эле. Бул нерселер жоголуп кетти.
Мырзахалим Каримовдун маалыматы боюнча, Кыргызстанда 50 миңдей тажик, Тажикстанда да ошончо санда кыргыздар жашайт. Бирок ал жактагы кыргыздар Кыргызстандан гезит-журнал албайт, телерадио дээрлик укпайт, көрбөйт. Жол, транспорт проблемасы алардын Кыргызстан байланышына да кыйынчылык туудурууда.
