Мирзохалим Каримов Тажикстанда туулуп, өсүп, чыгармачылык жолун Кыргызстанда баштаган. “Кыя жолдор”, “Зындан”, “Кара-Тегин”, “Мажүрүм тал”, азыркынын ысырапкорчулугун сындаган “Түйшүк” жана башка өңдөнгөн чыгармалардын автору, эки улутка көпүрө катары кызмат кылып келет.
“Азаттык”: Жакында Кыргызстанда жана Тажикстанда алтымыш жылдык мааракеңизди өткөргөнү турасыз. Чыгармачылыгыңызда кандай жаңылыктарыңыз бар?
Мирзохалим Каримов: Кептин бардыгы эле жыйын өткөрүп, той бериш эмес экен. Негизи жазуучунун милдети, вазийпасы жакшы чыгарма жаратып, элдин эсинен чыкпай турган өлбөс-өчпөс эмгектерди калтыруу деп түшүнөм.
Менин туулуп-өскөн жерим – Жерге-Тал району. Тажикстан жазуучулар союзуна да мүчө болуп кабыл алышкан, алар алтымыш жылдыгыңызды белгилешибиз керек эле деп эки-үч ай илгери айтышкан эле. Тоолуу Бадакшандагы окуяларга байланыштуу кийинкиге жылып келатат.
Мен көп эмгегимди ушул жакта, Кыргызстанда өтөдүм. Турган жерим Кыргызстан болгон менен эки өлкөнүн ортосунда иштедим. Жазуучу, чыгармачыл инсан 50 жаштан өткөндөн кийин токтолот экен. Ага чейин болбогон темаларды да жазат экенсиң. Элүүдөн өткөндөн кийин жазган чыгармаларыңды өзүң элекке салып элей баштайт экенсиң: коом эмнени окуйт, эмнени жазыш керек, окурман, коом эмени талап кылат, кайсы маселени, кандай теманы көтөрүш керек, ошого бышып жетилет экенсиң.
“Азаттык”: Азыр чыгарма жазып жатап жатасызбы? Жазсаңыз эмне жөнүндө?
Мирзохалим Каримов: “Зындан” деген бир чоң чыгармам бар эле. “Махабаттан ок жегендер” деген бөлүгү да бар. Ошол повестти жазып бүтүп, китеп кылып чыгардым. Азыркы учурда, союз тарагандан кийин элдин социалдык-экономикалык кыйынчылыкка дуушар болуусу, айрыкча жаштардын адеп-ахлагы, жүрүм-туруму, азыркы жаштардын бири-бирин алдоосу, үй-бүлө куруусу жана көзүнө чөп салуусу, деги эле көп үй-бүлөлөрдүн бузулуусу мени абдан тынчсыздандырып жүргөн эле. Ушул маселени көтөрүп жаздым.
“Азаттык”: “Түйшүк” деген аңгемеңизди окуган элем. Анда куру-намыс деп тапканын той-топурга кетирип, өздөрү ачка отурган учурду жазган элеңиз. Өзүңүз айткандай, эки элге көпүрө катары жүрөсүз. Кыргыздардын менталитетинде эмне жакпайт?
Мирзохалим Каримов: Ысырапкорчулук тажиктерде да бар болчу. 1983-1988-жылга чейин Тажикстандын кыргыз-тажик тилинде чыккан гезитте иштеп турганда адам өзүнүн эмгегин өзү баалабай тургандыгын, менменсинүү, атаандашуу дегенди, айрым тамактарды туз, нан, суудан жогору коюп, дасторконго коюп элге көрүнүүнү сезип-билдим. Ошондо ошол жакта жашаган тажик-кыргыз элин “Түйшүк” деген аңгемемди жазып, сындаган элем.
“Азаттык”: Мен билгенден бир кызыңыз сиздин жолуңузду жолдоп, азыр журналист болуп иштейт. Үйдө кайсы тилде сүйлөшөсүздөр?
Мирзохалим Каримов: Кайсы элде, кайсы мамлекетте жашабагын ошол элдин адабият, маданият, тилин, дилин сүйүшүң керек. Азыр Орусияда мигранттарды орус тилин билбесе, келбесин деп жатышпайбы. Кыргызстанда 70-80 жылдан бери жашаган орустар бар, бири да кыргыз тилин билишпейт го. Маселени кабыргасынан койо алышпайт. Андай болсо алар да кыргызча үйрөнсүн да. Мен негизи ушундай принципте жашаган адаммын.
Экинчиден, менин кызым менен балам Тажикстандан көчүп келгенде алар орусча окуп калышкан, жаныбызда кыргыз мектеп жок болчу. Анан тажикче да сүйлөшөт. Карасам орус болуп баратат. Үйгө келгенде мен кыргызча сүйлөйм, алар эшикке чыгып балдар менен орусча сүйлөшөт. Айта берип тажадым. Анан бир принципке турдум: жумуштан келгенде эгер орусча сүйлөшсө карабай, сүйлөбөй койдум. Ошентип жүрүп кыргыз тилин үйрөтүп, сактап калдым.
“Азаттык”: Жакында Кыргызстанда жана Тажикстанда алтымыш жылдык мааракеңизди өткөргөнү турасыз. Чыгармачылыгыңызда кандай жаңылыктарыңыз бар?
Мирзохалим Каримов: Кептин бардыгы эле жыйын өткөрүп, той бериш эмес экен. Негизи жазуучунун милдети, вазийпасы жакшы чыгарма жаратып, элдин эсинен чыкпай турган өлбөс-өчпөс эмгектерди калтыруу деп түшүнөм.
Менин туулуп-өскөн жерим – Жерге-Тал району. Тажикстан жазуучулар союзуна да мүчө болуп кабыл алышкан, алар алтымыш жылдыгыңызды белгилешибиз керек эле деп эки-үч ай илгери айтышкан эле. Тоолуу Бадакшандагы окуяларга байланыштуу кийинкиге жылып келатат.
Мен көп эмгегимди ушул жакта, Кыргызстанда өтөдүм. Турган жерим Кыргызстан болгон менен эки өлкөнүн ортосунда иштедим. Жазуучу, чыгармачыл инсан 50 жаштан өткөндөн кийин токтолот экен. Ага чейин болбогон темаларды да жазат экенсиң. Элүүдөн өткөндөн кийин жазган чыгармаларыңды өзүң элекке салып элей баштайт экенсиң: коом эмнени окуйт, эмнени жазыш керек, окурман, коом эмени талап кылат, кайсы маселени, кандай теманы көтөрүш керек, ошого бышып жетилет экенсиң.
Маекти толугу менен бул жерден угуңуз:
“Азаттык”: Азыр чыгарма жазып жатап жатасызбы? Жазсаңыз эмне жөнүндө?
Мирзохалим Каримов: “Зындан” деген бир чоң чыгармам бар эле. “Махабаттан ок жегендер” деген бөлүгү да бар. Ошол повестти жазып бүтүп, китеп кылып чыгардым. Азыркы учурда, союз тарагандан кийин элдин социалдык-экономикалык кыйынчылыкка дуушар болуусу, айрыкча жаштардын адеп-ахлагы, жүрүм-туруму, азыркы жаштардын бири-бирин алдоосу, үй-бүлө куруусу жана көзүнө чөп салуусу, деги эле көп үй-бүлөлөрдүн бузулуусу мени абдан тынчсыздандырып жүргөн эле. Ушул маселени көтөрүп жаздым.
“Азаттык”: “Түйшүк” деген аңгемеңизди окуган элем. Анда куру-намыс деп тапканын той-топурга кетирип, өздөрү ачка отурган учурду жазган элеңиз. Өзүңүз айткандай, эки элге көпүрө катары жүрөсүз. Кыргыздардын менталитетинде эмне жакпайт?
Мирзохалим Каримов: Ысырапкорчулук тажиктерде да бар болчу. 1983-1988-жылга чейин Тажикстандын кыргыз-тажик тилинде чыккан гезитте иштеп турганда адам өзүнүн эмгегин өзү баалабай тургандыгын, менменсинүү, атаандашуу дегенди, айрым тамактарды туз, нан, суудан жогору коюп, дасторконго коюп элге көрүнүүнү сезип-билдим. Ошондо ошол жакта жашаган тажик-кыргыз элин “Түйшүк” деген аңгемемди жазып, сындаган элем.
“Азаттык”: Мен билгенден бир кызыңыз сиздин жолуңузду жолдоп, азыр журналист болуп иштейт. Үйдө кайсы тилде сүйлөшөсүздөр?
Мирзохалим Каримов: Кайсы элде, кайсы мамлекетте жашабагын ошол элдин адабият, маданият, тилин, дилин сүйүшүң керек. Азыр Орусияда мигранттарды орус тилин билбесе, келбесин деп жатышпайбы. Кыргызстанда 70-80 жылдан бери жашаган орустар бар, бири да кыргыз тилин билишпейт го. Маселени кабыргасынан койо алышпайт. Андай болсо алар да кыргызча үйрөнсүн да. Мен негизи ушундай принципте жашаган адаммын.
Экинчиден, менин кызым менен балам Тажикстандан көчүп келгенде алар орусча окуп калышкан, жаныбызда кыргыз мектеп жок болчу. Анан тажикче да сүйлөшөт. Карасам орус болуп баратат. Үйгө келгенде мен кыргызча сүйлөйм, алар эшикке чыгып балдар менен орусча сүйлөшөт. Айта берип тажадым. Анан бир принципке турдум: жумуштан келгенде эгер орусча сүйлөшсө карабай, сүйлөбөй койдум. Ошентип жүрүп кыргыз тилин үйрөтүп, сактап калдым.
