Премьер-министрдин сөзүн турмушка ашыруу канчалык реалдуу?
26-январда “Центерра голддун” жетекчилиги президент Роза Отунбаева менен сүйлөшүүлөрдү өткөрдү. Анда президент инвестор менен тыгыз кызматташууну жактаган.
Бирок Роза Отунбаева “Центерра голд” менен 2009-жылы жетишилген келишимди ошол кезде сынга алып, салык жаатында кемчиликтер мурункудай эле калганын белгилеген эле. Ал кезде оппозициялык Социал-демократиялык фракциянын лидери болгон Роза Отунбаева кен үчүн салык жүгү Казакстанда 28%, Россияда 46% коюлгандыгын, Кыргызстанда жок дегенде 30% коюлса адилет болоорун айткан эле.
Алмазбек Атамбаев Кумтөр кенинде, 2007-жылдын 17-ноябры.
Бюджеттин тартыштыгын толтуруу максатында өкмөт башчы Алмазбек Атамбаев да "Кумтөр" маселесине кайрылууда. Ал Кыргызстан “Центерра голддун” ири акционери катары аны башкаруу жагын колго алыш керектигин өкмөт жыйынында билдирген.
Бул максат кандайча ишке ашырылат деген суроого жаратылыш ресурстары министри Замирбек Эсенаманов мындай жообун берди:
- Жердин, кендин ээси катары ошол Директорлор кеңешинин курамына эки-үч киши кошобуз деген ниетте болуп жатса керек. Анан натыйжалуу колдонуу жөнүндө сөз болушу мүмкүн.
Кыргызстан тоо-кенчилер бирикмесинин төрагасы Орозбек Дүйшеев премьер-министр Алмазбек Атамбаевдин айтканын турмушка ашыруу кыйындыгын белгилейт:
- Кез-кезде биздин жетекчилер байкабай сөз сүйлөп алып, анан чуусу чыга берет. Чынында биз азыр 33% акцияны ээлейбиз. Ал эми дүйнө боюнча акционерлердин саны бир нече жүздөп саналат. Анан биз акционер болуп эле ошонун баарын башкарып кала албайбыз.
Белгилей кете турган нерсе, “Центерра голд” компаниясынын директорлор кеңеши 9 кишиден турат. Ага Кыргызстандан эки өкүл кирет. Ал өкүлдүн бирөө “Кыргызалтындын” жетекчиси болуп келген. Курманбек Бакиевдин учурунда экинчи өкүл катары Киевде турган Игорь Косвин аттуу адам кирген.
"Кумтөр" таржымалы
Кыргызстан өзүнүн эң ири алтын кенин иштетүү боюнча Канаданын “Камеко” корпорациясы менен 1992-жылы келишимге жетишкен. Ал келишимге ылайык, эки тарап "Кумтөр" алтын кенинен түшкөн пайданын бөлүштүрүүнү чечишкен. Бирок канадалыктар кенди казуудан пайда түшпөй жатканын шылтоолоп, натыйжада мамлекет Кумтөрдөн өткөн жылга чейин олуттуу пайда да тапкан эмес, салык да алган эмес.
Мурдагы премьер -министр Николай Танаев
2003-2004-жылдары Николай Танаевдин өкмөтү келишимди өзгөртүү боюнча Камеко менен сүйлөшүү жүргүзгөн. Анын натыйжасында "Центерра голд" компаниясы түзүлүп, анын курамына Кумтөр кени кирген. Бирок "Центеррадагы" Кыргызстандын үлүшү 33% гана ээ болуп калган. Андан сырткары ал акциялардын жарымынан көбү 82 млн. долларга ошол кезде эле сатылган. Кыргызстандын колунда 15.66% акция калган.
Ыңкылаптан кийин эмне болду?
2005-жылдагы март ыңкылабынан кийин да келишим дароо өзгөртүлгөн эмес.
2007-жылы гана сүйлөшүүлөр башталып, аны ал кездеги өкмөт башчы Алмазбек Атамбаев баштаган топ жүргүзгөн. Ал сүйлөшүүлөр жыйынтыгында канадалыктар Кыргызстандын акция боюнча үлүшүн 29.4% жеткирүүгө макул болгон. Бирок келишимди жакшыртуу максатында жаңы өкмөт башчы Игорь Чудинов башында турган дагы бир топ иштеп, алар Кыргызстандын үлүшүн 33% жеткирүү, жалпы өндүрүлгөн продукциядан 18% салык төлөө боюнча макулдашууга жетишкен. Бул келишим 2009-жылы апрель айында Жогорку Кеңеште ратификацияланган.
Келишимде эми эки тарап кен, үлүш, пайданы бөлүү боюнча дагы чырлаша турган болсо, анда маселе эл аралык арбитражда караларын да белгилешкен.
Акыркы келишимден кийин “Камеко” корпорациясы алтын ишкерлигинен кетип, "Кумтөргө" ээлик кылуу “Центерра голд” компаниясына өткөн. Азыркы мезгилде “Центерра голд” Кыргызстандагы ири салык төлөөчүлөрдөн. Ал быйылкы жылы 3 млрд. 656 млн. сом салык төлөй турган болууда.
Акциялар баасы
“Центерра голддун” акциялары Канаданын Торонто биржасында ачык сатылат. Кыргызстандын “Центерра голддогу” 33% акциясынын саны 77 млн. 400 миң даанадан ашык.
Акциянын баасы өткөн жылы декабрь айында көтөрүлүп, бир акция 24 Канада долларына чыккан. Бирок акыркы мезгилде айрым адамдар тарабынан "Кумтөрдү" мамлекетке кайтаруу маселеси кайрадан көтөрүлүшү акциялардын арзандоосуна алып келди. Азыркы күндө “Центерра голддун” бир акциясы 16.75 Канада долларына бааланууда.
"Кумтөрдө" 716 тонна алтын бар экенин чалгындоо тастыктаган. Кен иштегенден бери 235 тонна алтын казылып алынган.
26-январда “Центерра голддун” жетекчилиги президент Роза Отунбаева менен сүйлөшүүлөрдү өткөрдү. Анда президент инвестор менен тыгыз кызматташууну жактаган.
Бирок Роза Отунбаева “Центерра голд” менен 2009-жылы жетишилген келишимди ошол кезде сынга алып, салык жаатында кемчиликтер мурункудай эле калганын белгилеген эле. Ал кезде оппозициялык Социал-демократиялык фракциянын лидери болгон Роза Отунбаева кен үчүн салык жүгү Казакстанда 28%, Россияда 46% коюлгандыгын, Кыргызстанда жок дегенде 30% коюлса адилет болоорун айткан эле.
Бюджеттин тартыштыгын толтуруу максатында өкмөт башчы Алмазбек Атамбаев да "Кумтөр" маселесине кайрылууда. Ал Кыргызстан “Центерра голддун” ири акционери катары аны башкаруу жагын колго алыш керектигин өкмөт жыйынында билдирген.
Бул максат кандайча ишке ашырылат деген суроого жаратылыш ресурстары министри Замирбек Эсенаманов мындай жообун берди:
- Жердин, кендин ээси катары ошол Директорлор кеңешинин курамына эки-үч киши кошобуз деген ниетте болуп жатса керек. Анан натыйжалуу колдонуу жөнүндө сөз болушу мүмкүн.
Кыргызстан тоо-кенчилер бирикмесинин төрагасы Орозбек Дүйшеев премьер-министр Алмазбек Атамбаевдин айтканын турмушка ашыруу кыйындыгын белгилейт:
Белгилей кете турган нерсе, “Центерра голд” компаниясынын директорлор кеңеши 9 кишиден турат. Ага Кыргызстандан эки өкүл кирет. Ал өкүлдүн бирөө “Кыргызалтындын” жетекчиси болуп келген. Курманбек Бакиевдин учурунда экинчи өкүл катары Киевде турган Игорь Косвин аттуу адам кирген.
"Кумтөр" таржымалы
Кыргызстан өзүнүн эң ири алтын кенин иштетүү боюнча Канаданын “Камеко” корпорациясы менен 1992-жылы келишимге жетишкен. Ал келишимге ылайык, эки тарап "Кумтөр" алтын кенинен түшкөн пайданын бөлүштүрүүнү чечишкен. Бирок канадалыктар кенди казуудан пайда түшпөй жатканын шылтоолоп, натыйжада мамлекет Кумтөрдөн өткөн жылга чейин олуттуу пайда да тапкан эмес, салык да алган эмес.
2003-2004-жылдары Николай Танаевдин өкмөтү келишимди өзгөртүү боюнча Камеко менен сүйлөшүү жүргүзгөн. Анын натыйжасында "Центерра голд" компаниясы түзүлүп, анын курамына Кумтөр кени кирген. Бирок "Центеррадагы" Кыргызстандын үлүшү 33% гана ээ болуп калган. Андан сырткары ал акциялардын жарымынан көбү 82 млн. долларга ошол кезде эле сатылган. Кыргызстандын колунда 15.66% акция калган.
Ыңкылаптан кийин эмне болду?
2005-жылдагы март ыңкылабынан кийин да келишим дароо өзгөртүлгөн эмес.
2007-жылы гана сүйлөшүүлөр башталып, аны ал кездеги өкмөт башчы Алмазбек Атамбаев баштаган топ жүргүзгөн. Ал сүйлөшүүлөр жыйынтыгында канадалыктар Кыргызстандын акция боюнча үлүшүн 29.4% жеткирүүгө макул болгон. Бирок келишимди жакшыртуу максатында жаңы өкмөт башчы Игорь Чудинов башында турган дагы бир топ иштеп, алар Кыргызстандын үлүшүн 33% жеткирүү, жалпы өндүрүлгөн продукциядан 18% салык төлөө боюнча макулдашууга жетишкен. Бул келишим 2009-жылы апрель айында Жогорку Кеңеште ратификацияланган.
Келишимде эми эки тарап кен, үлүш, пайданы бөлүү боюнча дагы чырлаша турган болсо, анда маселе эл аралык арбитражда караларын да белгилешкен.
Акыркы келишимден кийин “Камеко” корпорациясы алтын ишкерлигинен кетип, "Кумтөргө" ээлик кылуу “Центерра голд” компаниясына өткөн. Азыркы мезгилде “Центерра голд” Кыргызстандагы ири салык төлөөчүлөрдөн. Ал быйылкы жылы 3 млрд. 656 млн. сом салык төлөй турган болууда.
Акциялар баасы
Акциянын баасы өткөн жылы декабрь айында көтөрүлүп, бир акция 24 Канада долларына чыккан. Бирок акыркы мезгилде айрым адамдар тарабынан "Кумтөрдү" мамлекетке кайтаруу маселеси кайрадан көтөрүлүшү акциялардын арзандоосуна алып келди. Азыркы күндө “Центерра голддун” бир акциясы 16.75 Канада долларына бааланууда.
"Кумтөрдө" 716 тонна алтын бар экенин чалгындоо тастыктаган. Кен иштегенден бери 235 тонна алтын казылып алынган.
