Бириккен Улуттар Уюмунун Качкындар боюнча башкармалыгы 9-январда кыргыз бийлигине жолдогон кайрылуусунда качкындарды Өзбекстанга өткөрүп берсе, Кыргызстан БУУнун качкындар жөнүндөгү Конвенциясын, кыйноолорго каршы Конвенцияны жана башка эл аралык мыйзамдарды буза тургандыгын эскерткен.
Өткөн жылдын июль айында Миграция департаменти төрт өзбек бозгунунун качкын макамын берүү боюнча арызын четке какканына байланыштуу «Адилет» укук коргоо уюму Бишкектеги сот органдарына кайрылган. Бишкек район аралык соту Миграция департаментинин чечимин карап чыгып, аны мыйзамсыз деп бүтүм чыгарган. Бирок, андан кийин бул иш Бишкек шаардык сотунда каралып, район аралык соттун чечими жарабай калган. Ошондон кийин «Адилет» укук коргоо уюму декабрь айынын аягында Жогорку сотко арыз жолдогон.
Жогорку сотко 29-декабрда берилген. Бирок, арыз азырынча Бишкектеги район аралык сотто. Биздин маалымат боюнча эртең-бүрсүкүнү Жогорку Сотко жолдолот. Жалпысынан качкындар боюнча эл аралык Конвенцияга жана башка мыйзамдарга ылайык, Кыргызстан төрт качкынды Өзбекстанга өткөрүп бербеши керек , - деди «Адилет» уюмунун өкүлү Хурниса Махадинова.
Кыргызстандагы бейөкмөт уюмдар да бийликтен качкындарды Өзбекстанга кайтарып берилбешин талап кылышууда. «Демократия жана атуулдук коом үчүн» бейөкмөт уюмунун жетекчиси Эдил Байсаловдун айтымында эгерде Кыргызстан демократиялык өлкө болом десе, эл аралык коомчулуктун алдында алган милдеттенмелерин аткарууга тийиш:
Биз башынан эле ушуну кыргыз бийлигинен талап кылып жатабыз. Жырткыч, авторитардык режимден качып келген өзбек бозгундарын кайрадан Каримовдун бийлигине өткөрүп берүүгө болбойт
Учурда саясий баш паанек издеп Бишкекте жүргөн өзбекстандык атуулдар да Оштогу сизодо отурган качкындарды өзбек бийлигине өткөрүп берүүнү туура көрүшпөйт. Алар белгилешкендей, Өзбекстан адам укуктарын басмырлаган, кыйноолор орун алган мамлекет. Ошондуктан, Өзбекстандан башка өлкөлөргө баш паанек издер кетип жаткан адамдардын саны көбөйүүдө. Өзбекстандын «Эрк» партиясынын Бухарадагы облустук комитетинин жетекчиси Насрулло Саидов өзүнүн ата-мекенинде саясий куугунтукка дуушар болуп, Бишкекке келгендердин бири:
Мен да БУУнун Качкындар боюнча башкармалыгынын кыргыз өкмөтүнө жолдогон өтүнүчү тууралуу уктум. Менин пикиримде Өзбекстанда адам укуктарынын сакталбашын, сот адилеттигинин жоктугун эске алсак, ошол төрт качкынды Өзбекстанга өткөрүп бербөө керек. Анткени, өзүңүздөр билгендей, күнөөсу жок адам да Өзбекстанда сот жообуна тартылып, камалып калышы өөн көрүнүш эмес. Ал адам кыйноолорго дуушар болушу мүмкүн. .
Жогорку Соттун төрагасы Курманбек Осмоновдун пикиринде өзбек качкындарына байланыштуу маселенин чечилиши алардын кылмышка тиешеси барбы же жокпу – ошого байланыштуу болот:
Албетте, Кыргызстан качкындарга байланыштуу бардык эл аралык Конвенцияларды сактайт. Эми маалымат каражаттарында жызылып жаткандай, ошол төрт өзбек качкын ири кылмыш иштерди жасаган деп айтылып жатпайбы. Эгерде алардын кылмыш жасагандыгы чындыгында эле тактала турган болсо, анда аларга байланыштуу маселе башкача чечилип калышы мүмкүн. Ошондуктан, өзбек бозгундарына качкын статусун берүүдөн мурда алардын кылмыш иштерге катышы барбы, же жокпу, биринчиден, ошону прокуратура органдары такташы керек , -дейт Курманбек Осмонов.
Өткөн жылдын май айында Анжиянда орун алган кандуу окуя боюнча бүгүнкү күнгө чейин көз карандысыз иликтөө жүргүзүлө элек.
Өткөн жылдын июль айында Миграция департаменти төрт өзбек бозгунунун качкын макамын берүү боюнча арызын четке какканына байланыштуу «Адилет» укук коргоо уюму Бишкектеги сот органдарына кайрылган. Бишкек район аралык соту Миграция департаментинин чечимин карап чыгып, аны мыйзамсыз деп бүтүм чыгарган. Бирок, андан кийин бул иш Бишкек шаардык сотунда каралып, район аралык соттун чечими жарабай калган. Ошондон кийин «Адилет» укук коргоо уюму декабрь айынын аягында Жогорку сотко арыз жолдогон.
Жогорку сотко 29-декабрда берилген. Бирок, арыз азырынча Бишкектеги район аралык сотто. Биздин маалымат боюнча эртең-бүрсүкүнү Жогорку Сотко жолдолот. Жалпысынан качкындар боюнча эл аралык Конвенцияга жана башка мыйзамдарга ылайык, Кыргызстан төрт качкынды Өзбекстанга өткөрүп бербеши керек , - деди «Адилет» уюмунун өкүлү Хурниса Махадинова.
Кыргызстандагы бейөкмөт уюмдар да бийликтен качкындарды Өзбекстанга кайтарып берилбешин талап кылышууда. «Демократия жана атуулдук коом үчүн» бейөкмөт уюмунун жетекчиси Эдил Байсаловдун айтымында эгерде Кыргызстан демократиялык өлкө болом десе, эл аралык коомчулуктун алдында алган милдеттенмелерин аткарууга тийиш:
Биз башынан эле ушуну кыргыз бийлигинен талап кылып жатабыз. Жырткыч, авторитардык режимден качып келген өзбек бозгундарын кайрадан Каримовдун бийлигине өткөрүп берүүгө болбойт
Учурда саясий баш паанек издеп Бишкекте жүргөн өзбекстандык атуулдар да Оштогу сизодо отурган качкындарды өзбек бийлигине өткөрүп берүүнү туура көрүшпөйт. Алар белгилешкендей, Өзбекстан адам укуктарын басмырлаган, кыйноолор орун алган мамлекет. Ошондуктан, Өзбекстандан башка өлкөлөргө баш паанек издер кетип жаткан адамдардын саны көбөйүүдө. Өзбекстандын «Эрк» партиясынын Бухарадагы облустук комитетинин жетекчиси Насрулло Саидов өзүнүн ата-мекенинде саясий куугунтукка дуушар болуп, Бишкекке келгендердин бири:
Мен да БУУнун Качкындар боюнча башкармалыгынын кыргыз өкмөтүнө жолдогон өтүнүчү тууралуу уктум. Менин пикиримде Өзбекстанда адам укуктарынын сакталбашын, сот адилеттигинин жоктугун эске алсак, ошол төрт качкынды Өзбекстанга өткөрүп бербөө керек. Анткени, өзүңүздөр билгендей, күнөөсу жок адам да Өзбекстанда сот жообуна тартылып, камалып калышы өөн көрүнүш эмес. Ал адам кыйноолорго дуушар болушу мүмкүн. .
Жогорку Соттун төрагасы Курманбек Осмоновдун пикиринде өзбек качкындарына байланыштуу маселенин чечилиши алардын кылмышка тиешеси барбы же жокпу – ошого байланыштуу болот:
Албетте, Кыргызстан качкындарга байланыштуу бардык эл аралык Конвенцияларды сактайт. Эми маалымат каражаттарында жызылып жаткандай, ошол төрт өзбек качкын ири кылмыш иштерди жасаган деп айтылып жатпайбы. Эгерде алардын кылмыш жасагандыгы чындыгында эле тактала турган болсо, анда аларга байланыштуу маселе башкача чечилип калышы мүмкүн. Ошондуктан, өзбек бозгундарына качкын статусун берүүдөн мурда алардын кылмыш иштерге катышы барбы, же жокпу, биринчиден, ошону прокуратура органдары такташы керек , -дейт Курманбек Осмонов.
Өткөн жылдын май айында Анжиянда орун алган кандуу окуя боюнча бүгүнкү күнгө чейин көз карандысыз иликтөө жүргүзүлө элек.
