Мындан жыйырма жыл илгери Казакстандын а кездеги башкалаасы Алматыда «желтоксан окуялары» болуп өткөн. Коммунисттик империянын кадыры кете баштаганын билдирген декабрдагы козголоң тушунда азыркы президент Н.Назарбаев министрлер кеңешинин төрагасы болчу.
1989-жылы ал Казакстан Компартиясынын биринчи катчысы, эки жылдан кийин эгемен Казакстандын туңгуч президенти болуп шайланган. Ошентип 17 жылдан бери мурдагы коммунисттик лидер президенттик бийлигин колдон чыгарбай келатат. Ушу азыр Н.Назарбаевдин артынан ээрчиген чуулгандуу «Казахгейт» талашына да чекит коюла элек.
2005-жылдын 4-декабрындагы президенттик шайлоодо Н.Назарбаев 91% добуш менен атаандаштарын утуп чыкты. 11-январдагы ант берүү аземинде ал мындай деп айтты:
- Казакстан калкына адал кызмат этүүгө, Казакстан Республикасынын Конституциясы менен мыйзамдарын катаң сактоого, азаматтардын укуктары менен боштондуктарына кепилдик берүүгө, Казакстан Республикасынын өзүмө жүктөлгөн мартабалуу милдетин адал актоого салтанаттуу түрдө ант этемин!
Н.Назарбаев шайлоодо сөзсүз жеңип чыгарын Казакстандагы Евразиялык адам жана коом институтунун директору Аскар Нурманов ага чейин эле момундайча мүнөздөгөн:
- Менин оюмча, Н.Назарбаевден башка ушул кыйын заманда бийликти кармап, өлкөнү бөлүп-жарбай кармоого ал кишинин тажрыйбасы бар.
Н.Назарбаев коммунисттик-партиялык номенклатура эреже-тартибиненби, болбосо бийлик каршылаштары - оппозиция өкүлдөрүн башынан эле жактырбайбы, каш кайтаргандардын айрымдарын абакка салды, анын колу жетпей калган Акежан Кажегелдин көптөн бери чет жерде баш калкалап жүрөт.
Демократиялык күчтөр биримдиги партиясынын саясий кеңеш мүчөсү Өмүрбек Абдырахманов Казакстандын экономикалык өнүгүүсү көбүнесе чийки заттарды сатуунун эсебинен жүрүүдө, жалпы калктын жашоо-турмуш деңгээли ал жерде деле бийиктеп кеткен жери жок, деген пикирде.
- Улуттук байлыктын ар бир жанга бөлүнүшү деген нерсе бар. Ошол боюнча алсак, мисалы, Казакстанда орточо айлык акы 200 – 250 доллардын тегерегинде. Бул көппү же азбы? Албетте, бул Кыргызстанга караганда көп. Бирок Советтер Союзундагы мурдагы республикалардын айрымдары менен салыштырып көрбөйлүбү. Тетиги жакта Балтика боюндагы республикалар бар, ошолордо орточо айлык 500 – 600 доллар болду.
Н.Назарбаев деле ушу тапта постсоветтик Борбор Азияда демократия куруп жатышканын билдирүүдөн тажабаган жанындагы бийликтен кеткиси келбеген президенттердeн айырмаланбаган, коммунисттик таалим-тарбияны канына сиңирип алган жетекчи, дейт белгилүү саясат таануучу Орозбек Молдалиев.
- Борбор Азиядагы республикалардын президенттеринин баары эле демократия куруп жатабыз, базар экономикасына жол коюп жатабыз, шарт түзүп жатабыз деп жатышканы менен анын натыйжасын карашыбыз керек. Ошолор жасап жаткан иштеринин натыйжасы кандай чыгууда? Казакстан өзү жаратылыш ресурстарына бай мамлекет. Азыр мунайдын баасы кымбат. Ушунун пайдасын көрүп жатат. Коррупциянын деңгээлин алалы. Казакстан менен Кыргызстан коррупциянын деңгээли боюнча 122-орунда. Казакстанда деле жакырчылык жоюлуп кеткен жок. Бизден жакшы болгону менен өзүнө салыштырмалуу, энергиясы бай мамлекеттерге караганда анын деле проблемалары көп. Авторитардык башкаруу бийлиги деле Казакстанда биздикинен кем калышпайт.
Мамлекет башчысы болуу жоопкерчилигинин күңгөй-тескейин кашкайта көрсөтчү мисалдар толтура. Аны башка бирөө эмес, кечээ эле Н.Назарбаев менен канкуда болуп, үй-бүлөлүк алыш-беришке чейин жеткен А.Акаевдин сабагы деле айгинелеп туру. Ушу тапта Казакстан менен экономикалык алыш-беришке өзгөчө ынтызар болуп жаткан Грузиянын мурунку президентинин кейпи деле кыйла жыл өлкө башкарып отургандарды ойлонтушу керек эле. Бирок да андай маанай «түстүү ыңкылаптар» жетелек постсоветтик Борбор Азия өлкөлөрүндө байкала элек, деп белгилешет биртоп серепчилер.
1989-жылы ал Казакстан Компартиясынын биринчи катчысы, эки жылдан кийин эгемен Казакстандын туңгуч президенти болуп шайланган. Ошентип 17 жылдан бери мурдагы коммунисттик лидер президенттик бийлигин колдон чыгарбай келатат. Ушу азыр Н.Назарбаевдин артынан ээрчиген чуулгандуу «Казахгейт» талашына да чекит коюла элек.
2005-жылдын 4-декабрындагы президенттик шайлоодо Н.Назарбаев 91% добуш менен атаандаштарын утуп чыкты. 11-январдагы ант берүү аземинде ал мындай деп айтты:
- Казакстан калкына адал кызмат этүүгө, Казакстан Республикасынын Конституциясы менен мыйзамдарын катаң сактоого, азаматтардын укуктары менен боштондуктарына кепилдик берүүгө, Казакстан Республикасынын өзүмө жүктөлгөн мартабалуу милдетин адал актоого салтанаттуу түрдө ант этемин!
Н.Назарбаев шайлоодо сөзсүз жеңип чыгарын Казакстандагы Евразиялык адам жана коом институтунун директору Аскар Нурманов ага чейин эле момундайча мүнөздөгөн:
- Менин оюмча, Н.Назарбаевден башка ушул кыйын заманда бийликти кармап, өлкөнү бөлүп-жарбай кармоого ал кишинин тажрыйбасы бар.
Н.Назарбаев коммунисттик-партиялык номенклатура эреже-тартибиненби, болбосо бийлик каршылаштары - оппозиция өкүлдөрүн башынан эле жактырбайбы, каш кайтаргандардын айрымдарын абакка салды, анын колу жетпей калган Акежан Кажегелдин көптөн бери чет жерде баш калкалап жүрөт.
Демократиялык күчтөр биримдиги партиясынын саясий кеңеш мүчөсү Өмүрбек Абдырахманов Казакстандын экономикалык өнүгүүсү көбүнесе чийки заттарды сатуунун эсебинен жүрүүдө, жалпы калктын жашоо-турмуш деңгээли ал жерде деле бийиктеп кеткен жери жок, деген пикирде.
- Улуттук байлыктын ар бир жанга бөлүнүшү деген нерсе бар. Ошол боюнча алсак, мисалы, Казакстанда орточо айлык акы 200 – 250 доллардын тегерегинде. Бул көппү же азбы? Албетте, бул Кыргызстанга караганда көп. Бирок Советтер Союзундагы мурдагы республикалардын айрымдары менен салыштырып көрбөйлүбү. Тетиги жакта Балтика боюндагы республикалар бар, ошолордо орточо айлык 500 – 600 доллар болду.
Н.Назарбаев деле ушу тапта постсоветтик Борбор Азияда демократия куруп жатышканын билдирүүдөн тажабаган жанындагы бийликтен кеткиси келбеген президенттердeн айырмаланбаган, коммунисттик таалим-тарбияны канына сиңирип алган жетекчи, дейт белгилүү саясат таануучу Орозбек Молдалиев.
- Борбор Азиядагы республикалардын президенттеринин баары эле демократия куруп жатабыз, базар экономикасына жол коюп жатабыз, шарт түзүп жатабыз деп жатышканы менен анын натыйжасын карашыбыз керек. Ошолор жасап жаткан иштеринин натыйжасы кандай чыгууда? Казакстан өзү жаратылыш ресурстарына бай мамлекет. Азыр мунайдын баасы кымбат. Ушунун пайдасын көрүп жатат. Коррупциянын деңгээлин алалы. Казакстан менен Кыргызстан коррупциянын деңгээли боюнча 122-орунда. Казакстанда деле жакырчылык жоюлуп кеткен жок. Бизден жакшы болгону менен өзүнө салыштырмалуу, энергиясы бай мамлекеттерге караганда анын деле проблемалары көп. Авторитардык башкаруу бийлиги деле Казакстанда биздикинен кем калышпайт.
Мамлекет башчысы болуу жоопкерчилигинин күңгөй-тескейин кашкайта көрсөтчү мисалдар толтура. Аны башка бирөө эмес, кечээ эле Н.Назарбаев менен канкуда болуп, үй-бүлөлүк алыш-беришке чейин жеткен А.Акаевдин сабагы деле айгинелеп туру. Ушу тапта Казакстан менен экономикалык алыш-беришке өзгөчө ынтызар болуп жаткан Грузиянын мурунку президентинин кейпи деле кыйла жыл өлкө башкарып отургандарды ойлонтушу керек эле. Бирок да андай маанай «түстүү ыңкылаптар» жетелек постсоветтик Борбор Азия өлкөлөрүндө байкала элек, деп белгилешет биртоп серепчилер.
