«Кыргызгаз» акционердик коомунун башчысынын орун басары Кубанычбек Жусуповдун маалыматына караганда, «Кыргызгаз» менен «Узтрансгаздын» август айындагы макулдашуусуна ылайык, Өзбекстан 103 миллион кубометр газ берет. Бирок бул өлкөнүн түштүк аймагын жыл этегине чейин жабдууга гана жетет. Ал эми
түндүк аймак үчүн Кыргызстан өзбек газын Казакстандын «Казтрансгаз» ишканасы аркылуу алууга аргасыз болуп калат. Мындай жагдайдын түзүлүшүнө өзбекстандык ишкананын «Кыргызгаз» менен 19-июлда түзгөн келишиминен баш тартышы негиз берди. Мунун себебин кыргыз тарап качкындар менен байланыштырып жатат:
- Алар эми качкындарга байланыштуу деп расмий жазышкан жок. Бирок биз ойлоп атабыз… 19-июлда келишимге кол койгонбуз, андан кийин белгилүү окуя болуп кетти. Анан алар алиги келишимди каттабай калышты, баш тартышты, Казакстан аркылуу алгыла деп айтышты.
Угармандарга белгилүү болгондой, Анжиян окуясында Кыргызстанга баш калка сурап келип, качкын макамын алган өзбекстандыктардын 399у 29-июлдун таңында үчүнчү өлкөгө чыгарылып кеткен. Эки кошуна мамлекеттин газга байланыштуу мамилесинин татаалдашышына бул окуянын сөзсүз байланышы бар деп эсептегендердин бири Жогорку Кеңештин депутаты Тайырбек Сарпашев муну кысым жасоонун бир түрү катары санайт:
- Экономикалык маселелерди алар менен ар учур чечип келгенбиз. Бул жерде бир аз саясат болуп жаткандыктан, алар (Өзбекстан тарап) бир аз кысым көрсөткүлөрү келип жатат.
Депутат Кыргызстанды газсыз элестетүү эч мүмкүн эмес дейт. Бирок экс-депутат, «Ысыккөлинвестбанктын» төрагасы Болот Байкожоевдин пикиринде, кыргыз бийлигинин саясий эрки болсо, Кыргызстанда тиричиликти көгүлтүр отсуз өткөрүүгө экономикалык мүмкүнчүлүк жетишет:
- Бүгүнкү күндө 13 миллиард киловатт электр энергиясын чыгарабыз. Керек болсо 15ке чейин жеткизе алабыз. Электр энергияга өткөнгө мүмкүнчүлүгүбүз бар.
Байкожоевдин пикиринде, электр кубатына толук өтүү менен бирге, жайкысын Өзбекстанга суу берүүнү Кыргызстан токтотушу керек.
Ал эми экс-вице-премьер министр Жоомарт Оторбаевдин көз карашында азыр газсыз жашоо мүмкүн эмес. Анткени, калкты жана ишканаларды электр энергиясы менен толук камсыз кылууга жабдуулардын кубаты жетпейт. Ошондуктан, мындай кызматташтыкты саясатсыз, нукура рыноктун мыйзамдарына ылайык ишке ашыруу шарт:
- Товар алсак, биз төлөшүбүз керек. Мурда да «Кыргызгазга» сындар айтылган. Түз, ачык, конкреттүү иштеш керек. Эгер газга жеке адам же юридикалык ишканалар төлөбөсө, анда аларга газды бербеш керек.
Учурда «Кыргызгаздын» элден 186 миллион сом аласасы бар. Ошол эле учурда аталган ишкана «Казтрансгазга» 17,5 миллон доллар карыз. Бул түндүк аймакты жабдуу үчүн өзбек газын «Казтрансгаз» аркылуу сатып алууга тоскоол болууда. «Кыргызгаз» акционердик коомунун башчысынын орун басары Кубанычбек Жусуповдун айтымында:
- Казак тарап бул карыздан кутулууну өтүнүүдө. Биз аны реструктуризациялоо жолу менен эки жылдык мөөнөттө төлөп берүүнү болжоп жатабыз. Бул маселе сентябрга болжолдонуп жаткан өкмөттөр аралык комиссиянын отурумунда чечилет.
«Кыргызгаз» акционердик коому бул маселенин оң чечилерине ишенимин билдирди. Бирок газдын наркы Казак тараптын каалоосуна ылайык, Өзбекстан саткан баадан бир долларга кымбат болушу ыктымал. «Узтрансгаз» саткан газдын 1 кубунун наркы 42 доллар турат.
Келерки жыл үчүн газ сатып алуу боюнча Өзбекстан менен сүйлөшүү ушул жылдын этегинде болору күтүлүүдө. Айрым саясатчылар келерки жыл үчүн газ берүүгө Өзбекстан быйылкыдай каршылык көрсөтпөйт деп болжошот. Маселен, депутат Тайырбек Сарпашевдин пикиринде, Өзбекстан сууга муктаж шартта газды Кыргызстанга сатуудан караманча баш тарта албайт деген ойдо.
Ал эми Жоомарт Оторбаевдин пикиринде, кошуна өлкө саясатсыз, нукура рынок шартында кызматташууну каалабаган соң, Кыргыз тарап Казакстандын өзүнүн газын сатып алуу жаатында негиздүү стратегияны башташы керек. Ал эми Кыргыз өкмөтү газга байланыштуу түзүлгөн кырдаал боюнча өз пикирин айта элек.
түндүк аймак үчүн Кыргызстан өзбек газын Казакстандын «Казтрансгаз» ишканасы аркылуу алууга аргасыз болуп калат. Мындай жагдайдын түзүлүшүнө өзбекстандык ишкананын «Кыргызгаз» менен 19-июлда түзгөн келишиминен баш тартышы негиз берди. Мунун себебин кыргыз тарап качкындар менен байланыштырып жатат:
- Алар эми качкындарга байланыштуу деп расмий жазышкан жок. Бирок биз ойлоп атабыз… 19-июлда келишимге кол койгонбуз, андан кийин белгилүү окуя болуп кетти. Анан алар алиги келишимди каттабай калышты, баш тартышты, Казакстан аркылуу алгыла деп айтышты.
Угармандарга белгилүү болгондой, Анжиян окуясында Кыргызстанга баш калка сурап келип, качкын макамын алган өзбекстандыктардын 399у 29-июлдун таңында үчүнчү өлкөгө чыгарылып кеткен. Эки кошуна мамлекеттин газга байланыштуу мамилесинин татаалдашышына бул окуянын сөзсүз байланышы бар деп эсептегендердин бири Жогорку Кеңештин депутаты Тайырбек Сарпашев муну кысым жасоонун бир түрү катары санайт:
- Экономикалык маселелерди алар менен ар учур чечип келгенбиз. Бул жерде бир аз саясат болуп жаткандыктан, алар (Өзбекстан тарап) бир аз кысым көрсөткүлөрү келип жатат.
Депутат Кыргызстанды газсыз элестетүү эч мүмкүн эмес дейт. Бирок экс-депутат, «Ысыккөлинвестбанктын» төрагасы Болот Байкожоевдин пикиринде, кыргыз бийлигинин саясий эрки болсо, Кыргызстанда тиричиликти көгүлтүр отсуз өткөрүүгө экономикалык мүмкүнчүлүк жетишет:
- Бүгүнкү күндө 13 миллиард киловатт электр энергиясын чыгарабыз. Керек болсо 15ке чейин жеткизе алабыз. Электр энергияга өткөнгө мүмкүнчүлүгүбүз бар.
Байкожоевдин пикиринде, электр кубатына толук өтүү менен бирге, жайкысын Өзбекстанга суу берүүнү Кыргызстан токтотушу керек.
Ал эми экс-вице-премьер министр Жоомарт Оторбаевдин көз карашында азыр газсыз жашоо мүмкүн эмес. Анткени, калкты жана ишканаларды электр энергиясы менен толук камсыз кылууга жабдуулардын кубаты жетпейт. Ошондуктан, мындай кызматташтыкты саясатсыз, нукура рыноктун мыйзамдарына ылайык ишке ашыруу шарт:
- Товар алсак, биз төлөшүбүз керек. Мурда да «Кыргызгазга» сындар айтылган. Түз, ачык, конкреттүү иштеш керек. Эгер газга жеке адам же юридикалык ишканалар төлөбөсө, анда аларга газды бербеш керек.
Учурда «Кыргызгаздын» элден 186 миллион сом аласасы бар. Ошол эле учурда аталган ишкана «Казтрансгазга» 17,5 миллон доллар карыз. Бул түндүк аймакты жабдуу үчүн өзбек газын «Казтрансгаз» аркылуу сатып алууга тоскоол болууда. «Кыргызгаз» акционердик коомунун башчысынын орун басары Кубанычбек Жусуповдун айтымында:
- Казак тарап бул карыздан кутулууну өтүнүүдө. Биз аны реструктуризациялоо жолу менен эки жылдык мөөнөттө төлөп берүүнү болжоп жатабыз. Бул маселе сентябрга болжолдонуп жаткан өкмөттөр аралык комиссиянын отурумунда чечилет.
«Кыргызгаз» акционердик коому бул маселенин оң чечилерине ишенимин билдирди. Бирок газдын наркы Казак тараптын каалоосуна ылайык, Өзбекстан саткан баадан бир долларга кымбат болушу ыктымал. «Узтрансгаз» саткан газдын 1 кубунун наркы 42 доллар турат.
Келерки жыл үчүн газ сатып алуу боюнча Өзбекстан менен сүйлөшүү ушул жылдын этегинде болору күтүлүүдө. Айрым саясатчылар келерки жыл үчүн газ берүүгө Өзбекстан быйылкыдай каршылык көрсөтпөйт деп болжошот. Маселен, депутат Тайырбек Сарпашевдин пикиринде, Өзбекстан сууга муктаж шартта газды Кыргызстанга сатуудан караманча баш тарта албайт деген ойдо.
Ал эми Жоомарт Оторбаевдин пикиринде, кошуна өлкө саясатсыз, нукура рынок шартында кызматташууну каалабаган соң, Кыргыз тарап Казакстандын өзүнүн газын сатып алуу жаатында негиздүү стратегияны башташы керек. Ал эми Кыргыз өкмөтү газга байланыштуу түзүлгөн кырдаал боюнча өз пикирин айта элек.
