Шаардык кеңештин депутаты Абдыгул Чотбаевди Улуттук Гвардиянын башкы командачылык кызматынан алуу тууралуу 26-августта кол коюлган жардыкты Бишкек шаардык кеңешинин 27-августта өткөн кезексиз сессиясында депутаттарга президенттик администрациянын юридика бөлүмүнүн башчысы Анарбек Исмаилов тааныштырды.
Жардык 24-августтагы Коопсуздук кеңешинин чечими менен негизделген. Бул отурум 17-июнь окуясынын себептери менен кесепеттерин талкуулаган. Бул отурумда Коопсуздук кеңеши окуяны алдын алуу үчүн макулдашылган чаралар көрүлгөн эмес деп, Улуттук гвардиянын башкы командачысы Абдыгул Чотбаевди, Улуттук Коопсуздук кызмат башчысынын биринчи орун басары Токон Мамытовду жана Чегара кызматынын орун басары Алыбай Кайыповду кызматтан алууну президентке сунуштаган. Коопсуздук кеңешинин катчысы Мирослав Ниязовдун 27-августта билдиргенине караганда, президент Коопсуздук кеңешинин чечимин толук колдоду. Анын ичинен Абдыгул Чотбаевге байланышкан жардык алгачкылардан болуп коомчулукка маалымдалды. Бирок бул жардык дароо эле Бишкек шаардык кеңеште нааразы пикирди жаратты. Ошондуктан, ишемби күнкү18-сессияда депутаттар президент Бакиевге кайрылуу жолдошту.
Президент жардык чыгарууда «Депутаттын макамы жөнүндөгү» мыйзамды бузган дейт депутат Андрей Филатов:
- Мыйзам боюнча жетекчилик депутатты, анын ичинде аскер кызматкерин дагы кызматтан аларда Бишкек шаардык кеңешинин сессиясынын макулдугун алышы керек. Чотбаевдин жагдайында мындай макулдук алынган эмес.
Ал эми генерал Абдыгул Чотбаев аскер кызматкери катары эмес, ириде адамдык ар намысына доо кеткенин айтат. Анткени, 17-июнь окуясы боюнча ал эки ирет жазаланды, бул мыйзамга сыйбайт дейт:
- Мен эми аскермин да. Президент куралдуу күчтөрдүн башчысы. Ошондуктан, мен эч нерсе айта албайм. Бирок менимче, президенттин жардыгын даярдагандар президентти оңтойсуз абалга кириптер кылып коюшту. Көпчүлүк юридикалык моменттер туура эмес болуп калып атат. Ошого каршымын. Өзүмдүн укугум боюнча сотко кайрылсам деле болот, Конституциялык сотко кайрылсам деле болот.
Жагдайга байланыштуу президентке акыйкат маалымат жетип жатканына күмөнсүнүүсүн шаардык кеңештин бир катар депутаттары да билдиришти. Анткен менен, коопсуздук кеңешинин катчысы Мирослав Ниязовдун пикиринде, Улуттук гвардияны жана мамлекеттик күзөт кызматын түзүү мыйзам боюнча президенттин жеке милдети, ошондуктан, Жогорку Кеңеш да, шаардык кеңеш да буга киришүүгө акысы жок :
- Чечимди (президенттик) администрация эмес, коопсуздук кеңеши кабыл алат. Башкача айтканда бул (шаардык кеңештин сунушу) мыйзамга каршы келет. Кеп керек болсо мында да эмес. Генерал Чотбаев өзүн татыксыз алып жүрүп атат дегим келет. Чотбаев сыяктуу генералитетти Акаев түзгөн. Бул акаевчил генералитет.
Бирок Абдыгул Чотбаев мындай дооматты шылтоо деп эсептейт:
- Кызматтан алып жаткан кишилерге карата Акаевдин кишиси деген эле шылтоо болуп атпайбы. Эми мен Акаевдин кишиси эмесмин. Мен мамлекеттик кишимин. Ишим элге, өз жерибизге кызмат кылган иш.
Генерал Абдыгул Чотбаев 2000-жылы Жогорку Кеңештин мыйзам чыгаруу жыйынына депутат болуп шайланып, бирок аз убакыттан кийин өз каалоосу менен башкы командачылык кызматына кайткан. Ал кездеги оппозиция генералды Аскар Акаевдин ишенимдүү адамдарынын катарында санап келген.
Чотбаев эми мындан ары эмне иш кылары тууралуу чечим кабыл ала элек, бирок кызматка таарынган үчүн эле оппозицияга кетүүдөн алыс. Азырынча депутаттык ишин жана ооганчылар коомун жетектөөнү улантат. Иштен бошоп калгандыгына байланыштуу өз тарапкерлерин ар кандай нааразылыктарга үндөбөйт.
Анткен менен шаардык кеңештин кайрылуусунан мурдараак Коопсуздук кеңешинин чечимине байланыштуу ооганчы-генералды жактаган ооган согушунун катышуучулары да президентке кайрылуу жөнөтүшкөн. Бирок Чотбаев өзү саясий чечим кабыл алынгандан кийин мындай кайрылуулардан кандайдыр бир майнап чыгарына ишенбейт.
Ал эми Коопсуздук кеңешинин чечимин жактагандардын бири, «КДК» саясий партиясынын лидери Жыпар Жекшеев ар бир мамлекет, ар бир бийлик өзүн коргоого үйрөнүшү керек деген ойдо. Бул жагынан Коопсуздук кеңешинин чечиминде шек жок дейт:
- Мамлекеттин коопсуздугун сакташыбыз керек. Эми революция деп эле күндө келип ак үйдү басып алып атканда тиешелүү чара көрбөгөн күчтүн бизге кереги жок деген ойдомун.
Жардык 24-августтагы Коопсуздук кеңешинин чечими менен негизделген. Бул отурум 17-июнь окуясынын себептери менен кесепеттерин талкуулаган. Бул отурумда Коопсуздук кеңеши окуяны алдын алуу үчүн макулдашылган чаралар көрүлгөн эмес деп, Улуттук гвардиянын башкы командачысы Абдыгул Чотбаевди, Улуттук Коопсуздук кызмат башчысынын биринчи орун басары Токон Мамытовду жана Чегара кызматынын орун басары Алыбай Кайыповду кызматтан алууну президентке сунуштаган. Коопсуздук кеңешинин катчысы Мирослав Ниязовдун 27-августта билдиргенине караганда, президент Коопсуздук кеңешинин чечимин толук колдоду. Анын ичинен Абдыгул Чотбаевге байланышкан жардык алгачкылардан болуп коомчулукка маалымдалды. Бирок бул жардык дароо эле Бишкек шаардык кеңеште нааразы пикирди жаратты. Ошондуктан, ишемби күнкү18-сессияда депутаттар президент Бакиевге кайрылуу жолдошту.
Президент жардык чыгарууда «Депутаттын макамы жөнүндөгү» мыйзамды бузган дейт депутат Андрей Филатов:
- Мыйзам боюнча жетекчилик депутатты, анын ичинде аскер кызматкерин дагы кызматтан аларда Бишкек шаардык кеңешинин сессиясынын макулдугун алышы керек. Чотбаевдин жагдайында мындай макулдук алынган эмес.
Ал эми генерал Абдыгул Чотбаев аскер кызматкери катары эмес, ириде адамдык ар намысына доо кеткенин айтат. Анткени, 17-июнь окуясы боюнча ал эки ирет жазаланды, бул мыйзамга сыйбайт дейт:
- Мен эми аскермин да. Президент куралдуу күчтөрдүн башчысы. Ошондуктан, мен эч нерсе айта албайм. Бирок менимче, президенттин жардыгын даярдагандар президентти оңтойсуз абалга кириптер кылып коюшту. Көпчүлүк юридикалык моменттер туура эмес болуп калып атат. Ошого каршымын. Өзүмдүн укугум боюнча сотко кайрылсам деле болот, Конституциялык сотко кайрылсам деле болот.
Жагдайга байланыштуу президентке акыйкат маалымат жетип жатканына күмөнсүнүүсүн шаардык кеңештин бир катар депутаттары да билдиришти. Анткен менен, коопсуздук кеңешинин катчысы Мирослав Ниязовдун пикиринде, Улуттук гвардияны жана мамлекеттик күзөт кызматын түзүү мыйзам боюнча президенттин жеке милдети, ошондуктан, Жогорку Кеңеш да, шаардык кеңеш да буга киришүүгө акысы жок :
- Чечимди (президенттик) администрация эмес, коопсуздук кеңеши кабыл алат. Башкача айтканда бул (шаардык кеңештин сунушу) мыйзамга каршы келет. Кеп керек болсо мында да эмес. Генерал Чотбаев өзүн татыксыз алып жүрүп атат дегим келет. Чотбаев сыяктуу генералитетти Акаев түзгөн. Бул акаевчил генералитет.
Бирок Абдыгул Чотбаев мындай дооматты шылтоо деп эсептейт:
- Кызматтан алып жаткан кишилерге карата Акаевдин кишиси деген эле шылтоо болуп атпайбы. Эми мен Акаевдин кишиси эмесмин. Мен мамлекеттик кишимин. Ишим элге, өз жерибизге кызмат кылган иш.
Генерал Абдыгул Чотбаев 2000-жылы Жогорку Кеңештин мыйзам чыгаруу жыйынына депутат болуп шайланып, бирок аз убакыттан кийин өз каалоосу менен башкы командачылык кызматына кайткан. Ал кездеги оппозиция генералды Аскар Акаевдин ишенимдүү адамдарынын катарында санап келген.
Чотбаев эми мындан ары эмне иш кылары тууралуу чечим кабыл ала элек, бирок кызматка таарынган үчүн эле оппозицияга кетүүдөн алыс. Азырынча депутаттык ишин жана ооганчылар коомун жетектөөнү улантат. Иштен бошоп калгандыгына байланыштуу өз тарапкерлерин ар кандай нааразылыктарга үндөбөйт.
Анткен менен шаардык кеңештин кайрылуусунан мурдараак Коопсуздук кеңешинин чечимине байланыштуу ооганчы-генералды жактаган ооган согушунун катышуучулары да президентке кайрылуу жөнөтүшкөн. Бирок Чотбаев өзү саясий чечим кабыл алынгандан кийин мындай кайрылуулардан кандайдыр бир майнап чыгарына ишенбейт.
Ал эми Коопсуздук кеңешинин чечимин жактагандардын бири, «КДК» саясий партиясынын лидери Жыпар Жекшеев ар бир мамлекет, ар бир бийлик өзүн коргоого үйрөнүшү керек деген ойдо. Бул жагынан Коопсуздук кеңешинин чечиминде шек жок дейт:
- Мамлекеттин коопсуздугун сакташыбыз керек. Эми революция деп эле күндө келип ак үйдү басып алып атканда тиешелүү чара көрбөгөн күчтүн бизге кереги жок деген ойдомун.
