Учурда зилзаланын коркунучу адамзатты кооптондуруп турат. Кыргыз жергесинде 19- кылымдын аягында 20- кылымдын башында эле Пишпекте зилзалага байкоо жүргүзүлө баштаган. Ал эми 1927- жылы 4- августта Чүй аймагында «Фрунзе» атындагы сейсмологиялык станциясы ишке кирген.
Жалпы түрк жана дүйнөлүк маданиятка орток болгон илимпоздор Жусуп Баласагын менен Махмуд Кашкарини алгачкы кыргызстандык окумуштуулар деп атоого болот. Анкени, Жусуп Баласагын Чүй боорундагы Баласагын шаарында 1015- жылы туулуп, 1069-1070- жылдары «Кутадгу билиг» аттуу китеп жазган.
Ал эми Махмуд Кашкари Ысыккөл боюндагы Барскоон өрөөнүндө 1029- жылы туулуп, 1072-1077- жылдары «Диван лугат-ат-турк» башкача айтканда «Түрк тилдеринин сөздүгү» аттуу эмгегин жараткан.
Осмонаалы Сыдык уулу менен Белек Солтоноев Солтонкелди уулун дагы кыргыздын алгачкы тарыхчыларынын сабына кошууга болот. Анткени Осмонаалы Сыдык уулунун «Мухтасар тарых-и Кыргызийа», «Кыргыздын кыскача тарыхы» жана «Тарых-и кыргыз Шабданийа», «Шабданга багышталган кыргыз тарыхы» деген эмгектери 1913- 1915- жылдары Уфа шаарында жарык көргөн.
Белек Солтоноевдин «Кызыл кыргыз тарыхы» деген эмгегин 1895- жылы баштап, 1934- жылга чейинки окуялар камтылган. Бирок, Белек Солтоноевдин көзү тирүүсүнө бул эмгеги жарык көргөн эмес.
Коомдук ишмер Абдыкерим Сыдык уулунун эмгектерин европалык окумуштуулардын салтында жазган биринчи кыргыз окумуштуусу деп айтып жүрүшөт. Анын «Кыргыз элинин өнүгүү тарыхынын кыскача очерктери» эмгеги 1926- жылы, «Кыргыз элинин уруулук бөлүнүшү» деген эмгеги 1927- жылы жарык көргөн.
Кыргыз Илимдер Академиясынын 1954- жылы шайланган кыргыздардан алгачкы академиктери: Асылбек Алтымышбаев, Жумагул Алышбаев, Иса Ахунбаев, Бегимаалы Жамгирчинов, ал эми жазуучулардан Түгөлбай Сыдыкбеков менен Аалы Токомбаев жана Болот Юнусалиев болуп саналат.
1954- жылы Муса Адышев, Аман Мамытов, Какиш Рыскулова, Бүбү Керимжанова, Азиз Салиев жана Калкабай Сартбаев Кыргыз илимдер Академиясынын кыргыздардан алгачкы корреспондент- мүчөлөрү болуп шайланган.
Өлкөдө маалымат жыйноо 19- кылымдын аягында башталган менен совет доорунда ырасмий түрдө статистикалык маалымат чогултуу үчүн 1920- жылы 5- июнда Жетисуу облусунун Пишпек уезддик бөлүмү түзүлгөн. Бишкектеги алгачкы статистикалык мекеме, анын жетекчилери тууралуу Бишкек шаардык статистика башкармасынын төрагасы, өлкөгө эмгек сиңирген экономист Сайфудин Сейитбеков мындай дейт:
- 1920- жылы 5- июнда Жетисуу облусунун статистика башкармасынын чечими менен Пишпек уезддик бөлүм түзүлгөн. Кийин Фрунзе облусттук статистикалык башкарма аталган. 1959- жылы Фрунзе облусу жоюлуп, Фрунзе шаардык статистикалык башкармалык өз алдынча мекеме болуп түзүлгөн. Биринчи жетекчилери Ахметова, Титерин, Новоселов, Абдрашитов, Абдымомунов деген эже- агайлар иштеди. Учурда 10 бөлүмдө 115 кызматкер иштейт. Тейлөө кызматы боюнча өлкөнүн 70 пайызын биздин мекеме тейлейт. Шериктеш өлкөлөрдөн алгачкы болуп жалпы эл каттоону жүргүздүк.
Жалпы түрк жана дүйнөлүк маданиятка орток болгон илимпоздор Жусуп Баласагын менен Махмуд Кашкарини алгачкы кыргызстандык окумуштуулар деп атоого болот. Анкени, Жусуп Баласагын Чүй боорундагы Баласагын шаарында 1015- жылы туулуп, 1069-1070- жылдары «Кутадгу билиг» аттуу китеп жазган.
Ал эми Махмуд Кашкари Ысыккөл боюндагы Барскоон өрөөнүндө 1029- жылы туулуп, 1072-1077- жылдары «Диван лугат-ат-турк» башкача айтканда «Түрк тилдеринин сөздүгү» аттуу эмгегин жараткан.
Осмонаалы Сыдык уулу менен Белек Солтоноев Солтонкелди уулун дагы кыргыздын алгачкы тарыхчыларынын сабына кошууга болот. Анткени Осмонаалы Сыдык уулунун «Мухтасар тарых-и Кыргызийа», «Кыргыздын кыскача тарыхы» жана «Тарых-и кыргыз Шабданийа», «Шабданга багышталган кыргыз тарыхы» деген эмгектери 1913- 1915- жылдары Уфа шаарында жарык көргөн.
Белек Солтоноевдин «Кызыл кыргыз тарыхы» деген эмгегин 1895- жылы баштап, 1934- жылга чейинки окуялар камтылган. Бирок, Белек Солтоноевдин көзү тирүүсүнө бул эмгеги жарык көргөн эмес.
Коомдук ишмер Абдыкерим Сыдык уулунун эмгектерин европалык окумуштуулардын салтында жазган биринчи кыргыз окумуштуусу деп айтып жүрүшөт. Анын «Кыргыз элинин өнүгүү тарыхынын кыскача очерктери» эмгеги 1926- жылы, «Кыргыз элинин уруулук бөлүнүшү» деген эмгеги 1927- жылы жарык көргөн.
Кыргыз Илимдер Академиясынын 1954- жылы шайланган кыргыздардан алгачкы академиктери: Асылбек Алтымышбаев, Жумагул Алышбаев, Иса Ахунбаев, Бегимаалы Жамгирчинов, ал эми жазуучулардан Түгөлбай Сыдыкбеков менен Аалы Токомбаев жана Болот Юнусалиев болуп саналат.
1954- жылы Муса Адышев, Аман Мамытов, Какиш Рыскулова, Бүбү Керимжанова, Азиз Салиев жана Калкабай Сартбаев Кыргыз илимдер Академиясынын кыргыздардан алгачкы корреспондент- мүчөлөрү болуп шайланган.
Өлкөдө маалымат жыйноо 19- кылымдын аягында башталган менен совет доорунда ырасмий түрдө статистикалык маалымат чогултуу үчүн 1920- жылы 5- июнда Жетисуу облусунун Пишпек уезддик бөлүмү түзүлгөн. Бишкектеги алгачкы статистикалык мекеме, анын жетекчилери тууралуу Бишкек шаардык статистика башкармасынын төрагасы, өлкөгө эмгек сиңирген экономист Сайфудин Сейитбеков мындай дейт:
- 1920- жылы 5- июнда Жетисуу облусунун статистика башкармасынын чечими менен Пишпек уезддик бөлүм түзүлгөн. Кийин Фрунзе облусттук статистикалык башкарма аталган. 1959- жылы Фрунзе облусу жоюлуп, Фрунзе шаардык статистикалык башкармалык өз алдынча мекеме болуп түзүлгөн. Биринчи жетекчилери Ахметова, Титерин, Новоселов, Абдрашитов, Абдымомунов деген эже- агайлар иштеди. Учурда 10 бөлүмдө 115 кызматкер иштейт. Тейлөө кызматы боюнча өлкөнүн 70 пайызын биздин мекеме тейлейт. Шериктеш өлкөлөрдөн алгачкы болуп жалпы эл каттоону жүргүздүк.
