Эл аралык маалымат каражаттарынын кабары боюнча, азыр дүйнө жүзүндө 40 миллионго жакын адам СПИД дарты менен ооруйт. Бул дарттан күнүнө 8 миңден 10 миңге чейин адам өлөт деген маалыматтар бар.
Кыргызстанда азыр СПИД менен ооруганы аныкталган 655 адам каттоодо. Алардын 33 көз жуумп, 20сы СПИДдин курмандыгы экендиги такталды. Өзбекстанда СПИД менен ооруган 5 миң 680, Тажикстанда 317 адам ырасмий катталган. Бирок, үч өлкөдө тең 20 –кылымдын кара тумоосу аталган бул ооруну жугузуп алгандардын саны мындан эки-үч эсе көп деген бейрасмий маалыматтар бар.
Борбор Азиядагы үч мамлекеттин саламаттык сактоо тармактары менен СПИД дартына күрөшүү жаатында иштешкен бейөкмөт уюмдарынын өкүлдөрү Бишкекке мына ушул ооруга каршы күрөштүн натыйжалуу жолу камтылган төрт жылдык программаны даярдоо үчүн чогулушту. Анын максаты Бириккен Улуттар уюмунун глобалдык фонду тарабынан берилген 9 миллион долларды пайдалануу алкагында бирдиктүү улуттук программа, улуттук башкаруучу орган жана байкоо салуу менен баа берүүнүн бирдиктүү улуттук системасын түзүү.
Ушундан улам жыйында көңүл бурулган башкы маселе-СПИДдин жайылуусуна кантип бөгөт коюу керек жана аны коңшу мамлекеттердин кайсы органдары кандай кызматташуунун негизинде аткарышы керек деген маселе болду. Анткени, баңги соодасы жүргөн негизги жол ушул үч мамлекеттин аймагы аркылуу өткөндүгү СПИДдин таралышына катуу түрткү болууда. Кыргызстандын Саламаттык сактоо министри Миталип Мамытовдун айтымында, дагы бир башкы көйгөй калктын калың катмарынын СПИД дарты тууралуу маалыматынын жоктугу. Ушундан улам оорулуулардын саны боюнча баңги соодасынын жолу өткөн Ош облусу менен Ош шаары биринчи орунда турат:
-Биринчиден, маалыматтын жоктугу буга башкы себеп. Экинчиден, алдын-алуу иштери начар жүрөт. Себеби, медиктер эл арасында түшүндүрүү иштерин жакшы жүргүзбөй жатышат. Анан элдин турмуш-шартынын төмөндүгү жана баңги заттарынын түштүк аркылуу өткөндүгү терс таасир берип жатат.
Жыйындын катышуучулары ушундан улам программага эң ириде калктын СПИД тууралуу билимин жогорулатуу чарасын киргизүү зарыл деп белгилешти. Тажикстандын Саламаттык сактоо министринин орун басары Зиевуддин Авгоновдун айтымында,калктын маалыматтулугун жогорулатмайын максатка жетүү мүмкүн эмес:
- Эң ириде калктын маалыматтуулугу. Демек, калктын ар бир өкүлү СПИД деген эмне экендигин жана ал кантип жугаарын билиши керек. Себеби, биз бул көйгөйдү жашырбашыбыз керек болуп калды. Эгер биз оорунун канчалык коркунучтуу экендигин ачык айтып, жашоого тете проблема бар экендигин жарыя кылбасак эч натыйжа болбойт.
Жыйындын катышуучулары калк арасында мындай түшүндүрүү иштерин жүргүзүүдө бейөкмөт уюмдарды тартуу жана аларга техникалык жардам көрсөтүүнү көбөйтүү зарылдыгын белгилешти. Токмок шаарында баңги затына көз каранды адамдар менен беш жылдан бери иш жүргүзүп келаткан «Дельта-Аян» бейөкмөт уюмунун жетекчиси Владимир Чудайкиндин айтымында,чынында мамлекеттик бийлик органдарына караганда калктын бейөкмөт уюмдарга ишеними көбүрөөк жана алар менен ымалага тез келишет:
-Мен сандар менен далилдегим келип турат. Себеби, биз 2000-жылы алгачкы иликтөө жүргүзгөндө Токмок шаарында ВИЧ-СПИДди жугузуп алган 4 адам болсо, азыр алардын саны 3 гана адамга көбөйдү. Демек, буга биздин баңгичилер арасында жүргүзгөн ишибиздин таасири болду.Себеби, биз баңги затын сайынганда СПИДди жугузбоонун жолдорун үйрөтөбүз. Андан тышкары 2001-жылы Токмоктогу 12 адам баңги затын көп куюунуп алып каза болсо, кийинки жылдары бир да адам баңгини көп куюнуудан набыт боло элек. Демек, буга биздин эл арасына маалымат таратуубуз жана түшүндүрүү иштерибиз жакшы таасир берди.
Ал эми Кыргызстандын СПИД бирикмесининин башчысы Борис Шапиро Борбор Азиядагы чектеш мамлекеттердин ортосунда СПИД боюнча бирдиктүү маалымат борборун түзүү зарыл деген ойдо. «Тегерек үстөлдүн» катышуучулары 4-февралда программанын түзүмүн бекитип, кызматташуу принциптери жана биригүү жөнүндөгү протоколго кол коюшат.
Кыргызстанда азыр СПИД менен ооруганы аныкталган 655 адам каттоодо. Алардын 33 көз жуумп, 20сы СПИДдин курмандыгы экендиги такталды. Өзбекстанда СПИД менен ооруган 5 миң 680, Тажикстанда 317 адам ырасмий катталган. Бирок, үч өлкөдө тең 20 –кылымдын кара тумоосу аталган бул ооруну жугузуп алгандардын саны мындан эки-үч эсе көп деген бейрасмий маалыматтар бар.
Борбор Азиядагы үч мамлекеттин саламаттык сактоо тармактары менен СПИД дартына күрөшүү жаатында иштешкен бейөкмөт уюмдарынын өкүлдөрү Бишкекке мына ушул ооруга каршы күрөштүн натыйжалуу жолу камтылган төрт жылдык программаны даярдоо үчүн чогулушту. Анын максаты Бириккен Улуттар уюмунун глобалдык фонду тарабынан берилген 9 миллион долларды пайдалануу алкагында бирдиктүү улуттук программа, улуттук башкаруучу орган жана байкоо салуу менен баа берүүнүн бирдиктүү улуттук системасын түзүү.
Ушундан улам жыйында көңүл бурулган башкы маселе-СПИДдин жайылуусуна кантип бөгөт коюу керек жана аны коңшу мамлекеттердин кайсы органдары кандай кызматташуунун негизинде аткарышы керек деген маселе болду. Анткени, баңги соодасы жүргөн негизги жол ушул үч мамлекеттин аймагы аркылуу өткөндүгү СПИДдин таралышына катуу түрткү болууда. Кыргызстандын Саламаттык сактоо министри Миталип Мамытовдун айтымында, дагы бир башкы көйгөй калктын калың катмарынын СПИД дарты тууралуу маалыматынын жоктугу. Ушундан улам оорулуулардын саны боюнча баңги соодасынын жолу өткөн Ош облусу менен Ош шаары биринчи орунда турат:
-Биринчиден, маалыматтын жоктугу буга башкы себеп. Экинчиден, алдын-алуу иштери начар жүрөт. Себеби, медиктер эл арасында түшүндүрүү иштерин жакшы жүргүзбөй жатышат. Анан элдин турмуш-шартынын төмөндүгү жана баңги заттарынын түштүк аркылуу өткөндүгү терс таасир берип жатат.
Жыйындын катышуучулары ушундан улам программага эң ириде калктын СПИД тууралуу билимин жогорулатуу чарасын киргизүү зарыл деп белгилешти. Тажикстандын Саламаттык сактоо министринин орун басары Зиевуддин Авгоновдун айтымында,калктын маалыматтулугун жогорулатмайын максатка жетүү мүмкүн эмес:
- Эң ириде калктын маалыматтуулугу. Демек, калктын ар бир өкүлү СПИД деген эмне экендигин жана ал кантип жугаарын билиши керек. Себеби, биз бул көйгөйдү жашырбашыбыз керек болуп калды. Эгер биз оорунун канчалык коркунучтуу экендигин ачык айтып, жашоого тете проблема бар экендигин жарыя кылбасак эч натыйжа болбойт.
Жыйындын катышуучулары калк арасында мындай түшүндүрүү иштерин жүргүзүүдө бейөкмөт уюмдарды тартуу жана аларга техникалык жардам көрсөтүүнү көбөйтүү зарылдыгын белгилешти. Токмок шаарында баңги затына көз каранды адамдар менен беш жылдан бери иш жүргүзүп келаткан «Дельта-Аян» бейөкмөт уюмунун жетекчиси Владимир Чудайкиндин айтымында,чынында мамлекеттик бийлик органдарына караганда калктын бейөкмөт уюмдарга ишеними көбүрөөк жана алар менен ымалага тез келишет:
-Мен сандар менен далилдегим келип турат. Себеби, биз 2000-жылы алгачкы иликтөө жүргүзгөндө Токмок шаарында ВИЧ-СПИДди жугузуп алган 4 адам болсо, азыр алардын саны 3 гана адамга көбөйдү. Демек, буга биздин баңгичилер арасында жүргүзгөн ишибиздин таасири болду.Себеби, биз баңги затын сайынганда СПИДди жугузбоонун жолдорун үйрөтөбүз. Андан тышкары 2001-жылы Токмоктогу 12 адам баңги затын көп куюунуп алып каза болсо, кийинки жылдары бир да адам баңгини көп куюнуудан набыт боло элек. Демек, буга биздин эл арасына маалымат таратуубуз жана түшүндүрүү иштерибиз жакшы таасир берди.
Ал эми Кыргызстандын СПИД бирикмесининин башчысы Борис Шапиро Борбор Азиядагы чектеш мамлекеттердин ортосунда СПИД боюнча бирдиктүү маалымат борборун түзүү зарыл деген ойдо. «Тегерек үстөлдүн» катышуучулары 4-февралда программанын түзүмүн бекитип, кызматташуу принциптери жана биригүү жөнүндөгү протоколго кол коюшат.
