Кайсы бир кадырлуу аткаминердин эркин малымдоо каражаттарын олчойгон айыппулга жыгып алуу аракети постсоветтик өлкөлөрдө көнүмүшкө айланып баратат. Андай окуя карапайым адамдарды таң калтырбай деле калды. Иштин баары мыйзамга такалып, анын атынан жасалып аткан соң аракеттен кынтык табыш кыйын.
Айтса, журналисттер менен маалымдоо каражаттарын олчойгон айыппулга жыгуу аркылуу алардын үшүн алып, мизин кайтаруу Казакстан менен Кыргызстанда арбын жасалууда. Казакстандагы демократиялык кыймылдын башында тургандардын бири, белгилүү журналист Сейдахмет Куттыкадамдын ырасташынча, бул жагынан коңшу өлкөлөрдүн айырмасына караганда жалпылыктары көбүрөөк:
- Кандай болгон күндө да бизде азыр күрөш жүрүп жатат. Кысым да жылдан-жылга күчөп баратат. Бирок да кысым канчалык күчөсө оппозиция ошончолук кеңейүүдө. Менин оюмча, 3 – 4 жыл аралыгындабы, ашып кетсе 2 жылдын тегерегинде Казакстанда көп өзгөрүүлөр болушу керек. Казакстанда өзгөрүш болсо ал сөзсүз түрдө Кыргызстанга да барат.
Казакстандык белгилүү саясатчы Балташ Турсунбаев кийинки жылдары Борбор Азиядагы өлкө жетекчилеринин иш-аракети бир болуп, идеологиясы окшошуп кетти деген пикирде:
- Ортоазия мамлекет башчыларынын идеологиясы кошулуп бир болуп кетти. Ошондуктан көрүп жүрөбүз го, боордош Кыргызстан менен Казакстанда сөз эркиндиги бар деп айтыш кыйын. Бийликте отурган адамдар сөз эркиндигине кысым жасап, тоскоол келтиришүүдө. Эгерде чындык сөз айтылса, аларды куугунтукка алышууда.
Бийлик башында турган адамдардын сердымагы күчөп, айланасында болуп аткан иштерди терең таразалап, акыл калчап туура жыйынтык чыгарууга чама-чаркы жетишпей каларын азыркы казак оппозициясынын белдүү өкүлү Заманбек Нуркадилов мындайча сыпаттайт:
- 1986-жылы «Желтоксан» кезинде ушу калаада аким болчумун. Алматынын акими болуп саясатка аралашканым жок. Ошондон кийинки окуялардын баары көз алдымда. Ушу өкмөт башында отурган адамдар бу бийликти өмүр бою колдон чыгарбай кармап турабыз, биздин иштегенибиз кара болсо да ак деп саналат, жабылуу казандан эч кандай буу чыкпайт, жыты сезилбейт, деп ойлошкон. Көп адамдар ошентип ойлошот.
«Навигатор» интернет гезиттин редактору Юрий Мизинов Казакстанда сөз эркиндигин ооздуктоонун сыналган ыкмасы катары сот аркылуу олчойгон айыппулдарды салуу күчөп баратканын айтты:
- Ооба, журналисттерди дагыле аркыл амал-айлага салып куугунтукка алып жатышат. Азыр абийир, арнамысты сактоо үчүн аларды миллиондогон теңге айыппулга жыгуу аракети арбын колдонулууда. Доо-арыз бергендер такай утуп келатышат. Апачык опузалап, коркутуу кыйладан бери басылгансып калды эле.
Байкоочулардын айтымында, Казакстанда бийлик менен оппозициянын тиреши кийинки кездери кыйла курчуп кетти. Базар экономикасынын шарапатында көп байлык топтоп алгандардын колдоосу менен маалымдоо каражаттары ачылып, алардын кыйласы азыркы бийликти сындап келатышат. Чын-чынына келгенде, бийлик менен байлыктын ачык-тымызын тирешинен барып-келип маалымдоо каражаттары эле зыян тартат.
Айтса, журналисттер менен маалымдоо каражаттарын олчойгон айыппулга жыгуу аркылуу алардын үшүн алып, мизин кайтаруу Казакстан менен Кыргызстанда арбын жасалууда. Казакстандагы демократиялык кыймылдын башында тургандардын бири, белгилүү журналист Сейдахмет Куттыкадамдын ырасташынча, бул жагынан коңшу өлкөлөрдүн айырмасына караганда жалпылыктары көбүрөөк:
- Кандай болгон күндө да бизде азыр күрөш жүрүп жатат. Кысым да жылдан-жылга күчөп баратат. Бирок да кысым канчалык күчөсө оппозиция ошончолук кеңейүүдө. Менин оюмча, 3 – 4 жыл аралыгындабы, ашып кетсе 2 жылдын тегерегинде Казакстанда көп өзгөрүүлөр болушу керек. Казакстанда өзгөрүш болсо ал сөзсүз түрдө Кыргызстанга да барат.
Казакстандык белгилүү саясатчы Балташ Турсунбаев кийинки жылдары Борбор Азиядагы өлкө жетекчилеринин иш-аракети бир болуп, идеологиясы окшошуп кетти деген пикирде:
- Ортоазия мамлекет башчыларынын идеологиясы кошулуп бир болуп кетти. Ошондуктан көрүп жүрөбүз го, боордош Кыргызстан менен Казакстанда сөз эркиндиги бар деп айтыш кыйын. Бийликте отурган адамдар сөз эркиндигине кысым жасап, тоскоол келтиришүүдө. Эгерде чындык сөз айтылса, аларды куугунтукка алышууда.
Бийлик башында турган адамдардын сердымагы күчөп, айланасында болуп аткан иштерди терең таразалап, акыл калчап туура жыйынтык чыгарууга чама-чаркы жетишпей каларын азыркы казак оппозициясынын белдүү өкүлү Заманбек Нуркадилов мындайча сыпаттайт:
- 1986-жылы «Желтоксан» кезинде ушу калаада аким болчумун. Алматынын акими болуп саясатка аралашканым жок. Ошондон кийинки окуялардын баары көз алдымда. Ушу өкмөт башында отурган адамдар бу бийликти өмүр бою колдон чыгарбай кармап турабыз, биздин иштегенибиз кара болсо да ак деп саналат, жабылуу казандан эч кандай буу чыкпайт, жыты сезилбейт, деп ойлошкон. Көп адамдар ошентип ойлошот.
«Навигатор» интернет гезиттин редактору Юрий Мизинов Казакстанда сөз эркиндигин ооздуктоонун сыналган ыкмасы катары сот аркылуу олчойгон айыппулдарды салуу күчөп баратканын айтты:
- Ооба, журналисттерди дагыле аркыл амал-айлага салып куугунтукка алып жатышат. Азыр абийир, арнамысты сактоо үчүн аларды миллиондогон теңге айыппулга жыгуу аракети арбын колдонулууда. Доо-арыз бергендер такай утуп келатышат. Апачык опузалап, коркутуу кыйладан бери басылгансып калды эле.
Байкоочулардын айтымында, Казакстанда бийлик менен оппозициянын тиреши кийинки кездери кыйла курчуп кетти. Базар экономикасынын шарапатында көп байлык топтоп алгандардын колдоосу менен маалымдоо каражаттары ачылып, алардын кыйласы азыркы бийликти сындап келатышат. Чын-чынына келгенде, бийлик менен байлыктын ачык-тымызын тирешинен барып-келип маалымдоо каражаттары эле зыян тартат.
