Тамекиге лицензия киргизүү маселеси өлкөдөгү талаш-тартыштуу маселелердин бири болуп эсептелет. Бир жолу, тактап айтканда, 1996-жылы анын сапатын көтөрүү максатында лицензия киргизилген болчу. Бирок айрым депутаттар «лицензия саналуу гана компанияларга берилип, алардын монополдук үсөмдүгүн жаратат экен, алар каалаган баасын коюшуп, дыйкандардын эмгегин жешет экен» деп жатышып, аны жокко чыгарууга жетишкен. Азыр «Кыргызтамекиси» акционердик коомунун демилгеси менен айыл, суу чарба жана кайра иштетүү министрлиги лицензияны кайра калыбына келтирүү тууралуу сунуш киргизип жатат. Экономикалык саясат боюнча кеңештин мүчөлөрү бул тууралуу айыл, суу чарба жана кайра иштетүү министри Александр Костюкту жана «Кыргызтамекиси» акционердик коомунун баш директору Аскарбек Эрматовду угуп көргөндөн кийин лицензияны кайра киргизүү тууралуу сунушка макул болушту.
- Лицензия киргизүүнүн максаты бирөө эле. Бизден чыккан тамеки эң жакшы технология менен бышырылып, сапаттуу болуп чыгышы зарыл. «Силер чыгарган тамеки жаман” деген арыз түшпөш керек, - дейт Аскарбек Эрматов.
Ал эми лицензияны жоюу тууралуу депутаттардын чыгарган чечими жөнүндө ал буларды билдирди:
- Мыйзам чыгаруу жыйынындагы менин кесиптештерим учурунда билбей калышты көрүнөт. Тамекинин ферментациялоонун технологиясын жакшы түшүнбөгөндөрү болду. Бирок аны жоюу туура эмес болгондугун турмуш көрсөтүп жатпайбы. 1996-2000 жылдары тамеки продукцияларын чыгаруу 10 эсе, тамекинин өзүн өндүрүү 3,5 эсе, андан бюджетке түшкөн акча 8 эсе көбөйгөн болчу. 2000-жылдан баштап кыскара баштады. Анткени жаңы пайда болгон мини- цехтер элден тамеки жыйнашып, бышыра башташты. Алардын бир-экөөсү эле болбосо, калгандары тамеки бышырганды билишпейт. Алардын тамекиси өтпөй, өздөрүнө гана эмес дыйкандарга да зыян кылып жатышат.
2000-жылы лицензия жоюлганда аны жоюу тууралуу демилге көтөрүп чыккан депутаттардын бири депутат Өмүрбек Текебаев болчу. Ага кайрылганыбызда ал лицензия киргизүүгө принцибинде каршы эмес экенин айтып, бирок тамеки өндүрүүнүн азайып кетишинде лицензиянын жоюлушунун эч кандай тиешеси жок экендигин белгилейт:
- Бул лицензияга же ферментациялоонун сапатына байланыштуу эмес. Бул - биринчи кезекте монополиялык-коррупциялык топтор кардарларды кууп, тамекинин баасын төмөндөтүп, максималдык пайда табууну көздөгөн саясаттан улам ушундай абал келип чыкты.
Эл өкүлдөр жыйынынын айыл чарба комитетинин төрагасы Самаган Маматов ага кошулуп, тамекиниге лицензия киргизүү эки жактуу маселе экендигин айтат:
- Лицензия киргизүүнүн жакшы жагы бар. Сапаттуу ферментация жасоо үчүн тиешелүү жабдуулар болуш керек. Акыркы жылдары аны көрүнгөн адамдар жасап, тамекинин сапаты начарлап кетти. Бул жагынан алып караганда лицензия киргизсе, туура эле болот эле. Бирок лицензия киргизилгенден кийин аны өз кызыкчылыктарына пайдаланууну көздөгөн адамдар да чыгат. Бул өзү - таттал маселе.
Экономикалык саясат боюнча кеңештин чечими күчкө ээ болуш үчүн ал тууралуу өкмөт токтом чыгарып, Жогорку Кеңеш болсо тиешелүү мыйзам кабыл алышы зарыл. Ошондуктан маселе азырынча биротоло чечиле элек.
- Лицензия киргизүүнүн максаты бирөө эле. Бизден чыккан тамеки эң жакшы технология менен бышырылып, сапаттуу болуп чыгышы зарыл. «Силер чыгарган тамеки жаман” деген арыз түшпөш керек, - дейт Аскарбек Эрматов.
Ал эми лицензияны жоюу тууралуу депутаттардын чыгарган чечими жөнүндө ал буларды билдирди:
- Мыйзам чыгаруу жыйынындагы менин кесиптештерим учурунда билбей калышты көрүнөт. Тамекинин ферментациялоонун технологиясын жакшы түшүнбөгөндөрү болду. Бирок аны жоюу туура эмес болгондугун турмуш көрсөтүп жатпайбы. 1996-2000 жылдары тамеки продукцияларын чыгаруу 10 эсе, тамекинин өзүн өндүрүү 3,5 эсе, андан бюджетке түшкөн акча 8 эсе көбөйгөн болчу. 2000-жылдан баштап кыскара баштады. Анткени жаңы пайда болгон мини- цехтер элден тамеки жыйнашып, бышыра башташты. Алардын бир-экөөсү эле болбосо, калгандары тамеки бышырганды билишпейт. Алардын тамекиси өтпөй, өздөрүнө гана эмес дыйкандарга да зыян кылып жатышат.
2000-жылы лицензия жоюлганда аны жоюу тууралуу демилге көтөрүп чыккан депутаттардын бири депутат Өмүрбек Текебаев болчу. Ага кайрылганыбызда ал лицензия киргизүүгө принцибинде каршы эмес экенин айтып, бирок тамеки өндүрүүнүн азайып кетишинде лицензиянын жоюлушунун эч кандай тиешеси жок экендигин белгилейт:
- Бул лицензияга же ферментациялоонун сапатына байланыштуу эмес. Бул - биринчи кезекте монополиялык-коррупциялык топтор кардарларды кууп, тамекинин баасын төмөндөтүп, максималдык пайда табууну көздөгөн саясаттан улам ушундай абал келип чыкты.
Эл өкүлдөр жыйынынын айыл чарба комитетинин төрагасы Самаган Маматов ага кошулуп, тамекиниге лицензия киргизүү эки жактуу маселе экендигин айтат:
- Лицензия киргизүүнүн жакшы жагы бар. Сапаттуу ферментация жасоо үчүн тиешелүү жабдуулар болуш керек. Акыркы жылдары аны көрүнгөн адамдар жасап, тамекинин сапаты начарлап кетти. Бул жагынан алып караганда лицензия киргизсе, туура эле болот эле. Бирок лицензия киргизилгенден кийин аны өз кызыкчылыктарына пайдаланууну көздөгөн адамдар да чыгат. Бул өзү - таттал маселе.
Экономикалык саясат боюнча кеңештин чечими күчкө ээ болуш үчүн ал тууралуу өкмөт токтом чыгарып, Жогорку Кеңеш болсо тиешелүү мыйзам кабыл алышы зарыл. Ошондуктан маселе азырынча биротоло чечиле элек.
